در این جستار به بررسی هشت کتاب مهم آموزش بازیگری در جهان خواهیم پرداخت که توسط بزرگترین اساتید آموزش بازیگری در قرن بیستم نوشته شده و در دوره‌های‌ مختلف بر اساس مقتضیات زمانه به‌روز رسانی‌ شده‌اند. این کتاب‌ها هرکدام متدهای مختلف بازیگری را برای‌‌ فهم و ارائه درست یک نقش از زبان کارگردان‌های‌ بزرگ تئاتر از استانیسلاوسکی‌ و چخوف گرفته‌ تا یوجینیو باربا، بیان توضیح داده و شکل جدیدی از آموزش بازیگری را برای هنرجویان معاصر معرفی‌ ‌می‌کنند.

امروزه، آموزش‌ کارآمد و موثر بازیگری یک ضرورت‌ بزرگ و غیرقابل انکار است و ما برای رشد و تعالی هنر بازیگری می‌بایست تجربیات و تالیفات موفق و علمی و کاربردی که در جهان هنر پشت سر گذاشته شده‌اند را مرور کنیم. هنر بازیگری همواره درحال توسعه و پیشرفت و کشف اتفاقات جدید و بکر در طول تاریخ بوده است و این نکته کاملا بدیهی است که هر بازیگر باید وظیفه‌ی خود بداند که تجربیات و تالیفات جدید و روبه رشد را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد.

۱) کتاب‌ سه‌ جلدی استانیسلاوسکی

(جلد یک آماده‌سازی هنرپیشه، جلد دوم شخصیت سازی، جلد سوم نقش آفرینی)

نویسنده: کنستانتین استانیسلاوسکی (Konstantin Stanislavsky)

ترجمه: مهین اسکویی

آماده‌سازی هنرپیشه، شخصیت‌سازی ونقش‌آفرینی سه‌گانه‌ای از استانیسلاوسکی درباره‌ی بازیگری هستند. کتاب آماده‌سازی هنرپیشه، آمادگی‌ درونی‌ای را بررسی می‌کند که یک بازیگر باید پیدا کند تا بتواند نقش خود را به طور کامل کشف کند.

شخصیت‌سازی در مورد تکنیک‌های بیرونی بازیگری بحث می‌کند: استفاده از بدن، حرکت، واژه‌سازی، آواز، بیان و کنترل. استانیسلاوسکی اعتقاد دارد که اگر در هنگام ایفای نقش، در درون ما احساسی مشابه با نقش یا چهره‌ای که تجسم‌ می‌بخشیم، وجود نداشته باشد، در اجرای‌مان هنر واقعی هم وجود نخواهد داشت. هنر مورد علاقه‌ی او که آن را «هنر احساس» می‌نامید، به این مهم اشاره داشت که می‌توان از طریق راه‌های غیر مستقیم و آگاهانه، غریزه را برانگیخت وبه خلاقیت کشانید.

استانیسلاوسکی برای رسیدن به هنر احساسِ مطلوب خود ابعاد مختلف روش خود را با عنوان اختصاصی «عناصر» معرفی می‌کرد و در این رابطه می‌افزود: «از آنجایی که امکان دارد بازیگر با کارگردانی بی‌کفایت کار کند باید رئوس اصلی حرفه‌ی خود را بیاموزد.»

۲) کتاب آموزش بازیگری میخائیل چخوف

نویسنده: میخائیل چخوف (Michael Chekhov)

مترجم: کیاسا ناظران

میخائیل چخوف در کتاب دو جلدی "بازیگری" نتایج سال‌ها تلاش، آزمایش و تجربه خود در عرصه بازیگری را در اختیار علاقه‌مندان و هنرجویان رشته بازیگری قرار داده است. او با روش منحصر به‌فرد خویش سعی می‌کند در مقابل سیستم بازیگری استانیسلاوسکی شکل جدیدی از فرایند آفرینش نقش را ارائه دهد.

روش او در هدایت و پرورش بازیگر بر روی مقوله تخیل بازیگر متمرکز است. چخوف ادعا دارد که سیستم بازیگری استانیسلاوسکی چون سدی محکم، مسیر خلاقیت بازیگر را مسدود می‌کند. او می‌گوید در سیستم استانیسلاوسکی بازی‌ها مرده و دلسرد کننده بنظر می‌رسند. در این راستا او تلاش کرده‌است تا فهمی جدید از فرایند بازیگری را به دنیای نمایش پیشنهاد دهد.

۳) هنر بازیگری (The Art of Acting)

نویسنده: استلا آدلر (Stella Adler)

مترجم: فاطمه خسروی

کتاب هنر بازیگری نوشته استلا اَدلر، بازیگر و آموزگار مشهور آمریکایی در زمینه‌ی بازیگری و هنرهای نمایشی است. این کتاب به ۲۲ کلاس آموزشی تقسیم می‌شود و موضوع‌های گوناگون و موثر در فن بازیگری را بیان می‌کند.

استلا آدلر فراتر از یک معلم بازیگری است. کار هنریِ او، به‌تنهایی، اطلاعات ارزشمندی را منتقل می‌کند؛ این‌ که چطور طبیعتِ شیوه‌های احساسی‌مان و در نتیجه، طبیعت دیگران را کشف کنیم. او هرگز خودش را به دست عوامل استعماری عوامانه نسپرده است، چنان‌ که برخی از هنرمندانِ به‌اصطلاح شناخته‌شده، «متد»‌های بازیگری را پیشه کرده‌اند. بنابراین، کمک‌های او به فرهنگ تئاتر تا حد زیادی ناشناخته، کشف‌نشده و بدون قدردانی باقی مانده‌اند.

استدا آدلر در تعریف بازیگر می‌گوید: بازیگر، تعبیرکننده نمایشنامه‌ و مهمترین عنصر تئاتر است. وی همچنین در جایی دیگر می‌گوید: بازیگر هنرمندی است که به گونه‌ی منحصر به فرد، بدن، روح، و صدایش را ابزار کارش قرار می‌دهد.

۴) کتاب آموزش بازیگری در قرن بیستم

نویسنده: آلیسون هوج (Alison Hodge)

مترجم: هاجر هوشمندی

کتاب «آموزش بازیگری در قرن بیستم» مجموعه‌ای است از چند مقاله پیرامون موضوعی که می‌توان آن را مهم‌ترین پیشرفت در تولید تئاتر مدرن غربی دانست. این کتاب به دامنه‌ آموزش بازیگری از زمان اولین یافته‌های استانیسلاوسکی تا پایان قرن بیستم نظر کرده است.

هاج در این کتاب به معرفی ۱۲ استاد و سبک بازیگری آن‌ها می‌پردازد که در قالب فصول و سبک‌هایی با عنوان «سیستم استانیسلاوسکی؛ راه‌های بازیگر»، «میرهولد و بیومکانیک»، «ژاک کوپو؛ در جست‌وجوی خلوص»، «میخائیل چخوف در تکنیک بازیگری؛ آیا دون کیشوت واقعی بود؟»، «برشت و آموزش بازیگری؛ از طرف چه کسی بازی می‌کنیم؟»، «جوآن لیتل وود»، «استراسبرگ، آدلر و میسنر؛ بازیگری متد»، «جوزف چایکین و مفاهیم آموزش بازیگری؛ امکانات اجرای زمان حال»، «پیتر بروک؛ شفافیت و شبکه نامرئی»،‌ «تصور گروتفسکی از بازیگر؛ در جست و جوی ارتباط»، «آموزش با یوجینیو باربا؛ قواعد بازیگری، پیش بیانی و دمای شخصی» و «ولادیمیر استانیوسکی؛ گارد زنیتسا و بازیگر خلع سلاح شده» به مخاطبان ارائه شده است.

آلیسون هاج در معرفی این اثر در مقدمه آن با اشاره به اینکه مقالات این کتاب درصدد معرفی مفهوم و ساختار نقش بازیگر و در نتیجه کل فرآیند دراماتیکی است که او در آن حضور دارد، می‌نویسد: «محوریت آموزش بازیگری با این واقعیت اثبات می‌شود که بسیاری از نوآوران این حرفه، هم پایه‌گذار تکنیک‌های آموزشی به شمار می‌روند و هم خالق برخی تولیدات تئاتری برجسته قرن بیستم. این کتاب به بررسی بعضی و نه قطعا همه استادان تاثیرگذار در این عرصه می‌‌پردازد.»

۵) کتاب درست و نادرست

نویسنده: دیوید آلن ممت (David Alan Mamet)

مترجم: علی منصوری

«درست و نادرست: بدعت و عقل سلیم برای بازیگر» نوشته دیوید مَمِت، نویسنده و کارگردان آمریکایی است. او در این کتاب دیدگاه‌های انتقادی خود را در صنعت سینما و تئاتر مطرح می‌کند و بسیاری از ساختارها و روندهای کنونی را ناکارآمد و نادرست توصیف می‌کند. وی می‌کوشد بر اساس تجربیات سال‌ها کار حرفه‌ای در این صنعت، رویکرد و دورنمای متفاوتی پیش روی نسل نو بازیگران بگذارد.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم:

«دل‌مشغولی بازیگر امروزی به کاراکتر، صرفاً برگردانی مدرن از یک اشتغالِ خاطر قدیمی به اجرا/ عملکرد است، که به‌عبارت دیگر یعنی به خود. هر عصری که باشد، چشم‌انداز قدیمی هنرپیشه‌ی بد همین است. این که مدام از خود بپرسیم «کارم چطور است»، پسندیده و پربارتر از آن نیست که این سؤال را از تماشاگر بپرسیم. وقتی چنین می‌کنیم، به یک «کمال» جادویی و اساطیری لبیک می‌گوییم و با این کار از مسئولیتمان برای قصه‌گوییِ صرف دست می‌کشیم. این بازیگری نیست. این هم یک بازارگرمی برای خود و پز دادن است، و بهترین گزینه برای کسانی است که گمان می‌کنند یک مصحلت در آینده‌ای خیالی، می‌تواند دروغ گفتن را توجیه کند.»

۶) کتاب به‌سوی تئاتر بی‌چیز (Towards Poor Theatre)

نویسنده: یرژی گروتفسکی (Jerzy Marian Grotowski)

مترجم :کیاسا ناظران

کتاب به سوی تئاتر بی چیز نوشتهٔ یرژی گروتفسکی و ترجمهٔ کیاسا ناظران است و نشر قطره آن را منتشر کرده است. درباره کتاب به سوی تئاتر بی چیز یرژی گروتفسکی، یکی از استادان تئاتر و مبدع تئاتر تجربی و آزمایشی، دربارهٔ تئاتر بی‌چیز اینطور می‌گوید: «ما با حذف تدریجی حشو و زواید، فهمیدیم که تئاتر بدون چهره‌پردازی، لباس، صحنه‌آرایی، صحنه، جلوه‌های صوتی و تصویری و... نیز می‌تواند سرپای خود بایستد، اما بدون ارتباط میان تماشاگر و بازیگر و بدون وحدت در دریافت مستقیم و «زنده»، تئاتری در کار نیست.

ما چهره‌پردازی، دماغ‌های مصنوعی، شکم‌های ورقلمبیده و هر آن چیزی را که بازیگر پیش از اجرا در رخت‌کن به خود آویزان می‌کند، کنار گذاشتیم. ما فهمیدیم که اگر بازیگر پیش روی تماشاگر و تنها با بدنش، آن‌هم به‌گونه‌ای بی‌چیز، از شبحی به شبح دیگر، از شخصیتی به شخصیت دیگر و از قالبی به قالب دیگر درآید، کارش وجههٔ تئاتری بسیار بالاتری خواهد داشت. چهره‌پردازی‌ای که روی بازیگر انجام می‌شود، فریبی بیش نیست؛ حال آنکه به هم ریختن ترکیب ثابت چهره، تنها با استفاده از عضلات و دیگر انگیزش‌های بازیگر، استحاله‌ای در چهرهٔ او ایجاد می‌کند.

به زعم گروتوفسکی طبق دیدگاهی غلط، یک بازیگر با کوله باری از تجربه می‌تواند مجموعه‌هایی از حقه‌ها، ترفندها، و کلک‌ها را جعل کند. او می‌تواند برای هر نقش، چندتایی از این سلاح‌ها را انتخاب کند تا جذابیت لازم را برای جلب نظر تماشاگر به دست آورد.

۷) کتاب بازیگری به شیوه متد

نویسنده: لی استراسبرگ (Israel Lee Strasberg)

مترجم: مهدی ارجمند

این کتاب در جست‌وجوى پاسخ به پرسش‌هایى اساسی درباره ماهیت بازیگری، سیستم استانیسلاوسکی و تکوین شیوه متد اکتینگ است. لى استراسبرگ خودش تأکید مى‌ورزد که کتابش را براى عموم علاقه‌مندان به رشته بازیگری نوشته است؛ تمام کسانى که به نوعی به مسئله خلاقیت در هنر مى‌اندیشند. بنابراین متن او فقط یک جزوه آموزشى نیست. سفر او براى کشف جوهر هنر بازیگر توأم با نتایجی است در باب آفرینش خلاق به معنای عام کلمه.

لی‌ استراسبرگ در تعریف بازیگر می‌گوید: «بازیگر، یک هنرمند خلاق است که باید عقاید، آرا، مفاهیم و لغات نویسنده اثر را در نمایش زنده‌ تفسیر کند. اگر احساسی واقعی و زنده را در اجرای اول تجربه کند، این در اجراهای بعدی برایش بیات می‌شود و این یک فرض نظری نیست بلکه مشکلی‌ست واقعی که همه بازیگرها با آن درگیر بوده‌اند.»

۸)‌ هنر رازآلود بازیگر (Dictionary of Theatre Anthropology)

نویسنده: یوجینو باربا و نیکولا ساوارزه

مترجم: علی شمس و هدی عربشاهی

این کتاب "کتاب هنر رازآلود بازیگر" برای بازیگران، رقصندگان، طراحان رقص، کارگردانان، معلمان و انواع هنرمندان نمایشی است. متن آن روشی را برای درک هنر اجرا کنندگان در موقعیت‌های مختلف با در نظر گرفتن ویژگی‌های فیزیکی و امکانات بدنشان ارائه میدهد. عکس ها و تصاویر آن به وضوح نشان دهنده موضوعات مورد نظر است.

یوجنیو باربا در ایتالیا متولد شد، در سال 1954 به نروژ مهاجرت کرد و در آنجا به عنوان دریانورد کار کرد. از سال 1961 تا 1964، او کارهای یرژی گروتوفسکی را در لهستان دنبال کرد و اولین کتاب درباره او را به نام در جستجوی تئاتر گمشده (1965) منتشر کرد. در سال 1963، پس از گذراندن 6 ماه در هند، مقاله ای در مورد کاتاکالی، یک شکل تئاتری که قبلا در غرب ناشناخته بود، منتشر کرد.

در سال 1964 اودین تئاتر را در اسلو تأسیس کرد و در سال 1966 آن را به عنوان آزمایشگاه تئاتر نوردیسک به هولستبرو (دانمارک) منتقل کرد. او 32 اثر را کارگردانی کرده است که به طور مرتب در اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی ارائه شده اند. در سال 1979، ISTA، مدرسه بین‌المللی مردم‌شناسی تئاتر را تأسیس کرد. او جوایز متعدد بین المللی و دکترای افتخاری دریافت کرده است.

نویسنده: رحمان اسماعیلی (تحریریه ماجرا)

هشت کتاب بازیگری که خواندن‌شان واجب است

رحمان اسماعیلی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.