یورگوس لانتیموس زاده سپتامبر 1973، کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس اهل یونان است. اولین کارگردانی خود را با فیلم بهترین دوست من (2001) تجربه کرد و پس از آن با فیلم تجربی کینه‌تا (2005) به کارش ادامه داد و با فیلم دندان نیش (2009) به موفقیت جهانی رسید. این کمدی سیاه در سال 2010 نامزدی جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را به دست آورد و در جشنواره‌ی کن، جایزه‌ی نوعی نگاه را از آن خود کرد. پس از این موفقیت گسترده، سبک منحصربه‌فرد لانتیموس توجه همه منتقدان را به خود جلب کرد و پس از گذشت چند سال کارگردان فیلم‌های انگلیسی زبان را آغاز کرد و با تکیه بر بازیگران مطرح در جایگاه یک فیلم‌ساز بین‌المللی قرار گرفت.

فیلم جدید یورگوس لانتیموس با عنوان بیچارگان یا موجودات بیچاره (Poor Things) در سال 2023 در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز به‌نمایش درآمد و برنده شیرطلایی ونیز شد.

1) فیلم‌نامه و انزجار؟!

لانتیموس دنیاهایی را در فیلم‌هایش خلق می‌کند که باورشان می‌کنید و قلب‌تان یخ می‌زند، شبیه به حس بالا آوردن با معده‌ای خالی! معمولاً فیلم‌ها از جایی شروع می‌شوند که انگار وسط فیلم به سالن سینما رسیده‌اید و چاره دیگری جز ادامه دادن ندارید! کاراکترها مخاطب را دنبال خود می‌کشانند و کم‌کم تا انتها خونش را می‌مکنند. فرقی نمی‌کند یک صحنه معمولی اسپاگتی خوردن باشد یا یک صحنه غیرعادی مثل خردکردن دندان‌ جلوی آینه، لانتیموس هراسی ندارد که مخاطب را منزجر کند و او را با لایه‌هایی از زندگی مواجه کند که حتی فکر کردن به آن‌ها می‌تواند دشوار باشد!

تلاش نکردن لانتیموس برای دوست داشتنی بودن، باعث می‌شود او بدون ترس از قضاوت شدن، هر ایده‌ای را که درون ذهنش است به فیلمنامه تبدیل کند، به‌تصویر بکشد و مخاطب را با دنیاهایی آشنا کند که در سینما امروز کمتر می‌بینیم. عنصر خانواده مهم‌ترین دست‌آویز لانتیموس برای رسیدن به اهدافش است. خانواده و حکومت؟! خانواده و جامعه؟! خانواده و جهل؟! همه‌ی مفاهیم به‌یکدیگر مرتبط می‌شوند و ذهن را به بازی می‌گیرند!

2) انتخاب لوکیشن به سلیقه کارگردان

لوکیشن‌های محدود اما با ظرفیت بالا در فیلم‌های لانتیموس چشم را خسته نمی‌کند و توانایی او در کارگردانی باعث می‌شود از زوایای مختلف هر سکانس را مشاهده کنیم. لوکیشن بیمارستان در فیلم کشتن گوزن مقدس و لوکیشن جنگل در فیلم خرچنگ و لوکیشن قصر در فیلم سوگلی، سه تا لوکیشنی هستند که در همه‌ی سکانس‌هایشان مخاطب را غافلگیر می‌کنند. در فیلم دندان نیش همه‌ی داستان فیلم درون یک خانه روایت می‌شود اما نسبت خانه با فضای بیرونی و اتاق‌ها و معماری خانه در جلو بردن روایت بسیار موفق عمل می‌کند و فضای سردش به‌راحتی از ذهن مخاطب پاک نمی‌شود.

3) هدایت بازیگر درخدمت خلق دنیای ذهنی کارگردان

برای لانتیموس فرقی نمی‌کند بازیگر فیلم‌هایش ستاره سینما باشد یا بازیگری ناشناخته! او از بازیگر چیزی را می‌سازد که نیاز خودش و فیلم‌نامه‌اش است! هیچ بازیگری نمی‌تواند بیشتر از چیزی که فیلم‌نامه نیاز دارد خودش را عرضه کند! الیویا کلمن در نقش ملکه در فیلم سوگلی از لنگ زدن پا تا درماندگی و تنهایی به‌راحتی ترحم مخاطب را برای خودش می‌خرد و اما استون از فرش به عرش رسیدن را با تغییر در راه رفتن و حالت چشم‌هایش و جزییاتی که شاید مهم نباشد، به نمایش می‌گذارد و به‌راحتی مخاطب را مغلوب بازی خودش می‌کند!

گروه بازیگری دندان نیش خانواده‌ای را به‌وجود می‌آورند که هرچقدر فیلم جلو می‌رود، یادتان می‌رود که دارید یک فیلم تماشا می‌کنید و این خانواده واقعی نیستند! ادای دیالوگ‌های تصنعی و شمرده شمرده حرف زدن یک عمل تکرارشونده و متناسب با فیلم‌نامه است. کالین فارل و ریچل وایس درکنار یکدیگر زوجی را شکل می‌دهند که نه می‌شود، اسم عشق روی رابطه‌اشان گذاشت، نه نفرت و نه بی‌حسی؛ اما شکل جدیدی از رابطه و احساسات را به ما نشان می‌دهند که جای دیگری مدلش را نخواهید دید!

نیکول کیدمن در کشتن گوزن مقدس متفاوت‌تر از همیشه ظاهر می‌شود و با نگاهی سرد که به مرور نفرت و ترس جایگزینش می‌شود و تلاش‌هایش برای بقا خودش و خانواده‌اش باعث می‌شود سردی اول فیلم را فراموش کنیم!

4) طراحی صحنه و لباس

فضای سرد و خاکستری و نورهای زرد که هرلحظه به حس انزجار مخاطب کمک می‌کند در تک‌تک سکانس‌های دندان نیش، خرچنگ و کشتن گوزن مقدس به‌چشم می‌خورد! همه چیز به‌اندازه و درست سرجای خودش قرار گرفته‌است و هیچ اضافه‌گویی در طراحی‌های صحنه مشاهده نمی‌شود. در فیلم سوگلی اما داستان فرق می‌کند، زرق و برق قصر متناسب با فیلم‌نامه است و توانایی لانتیموس در زمینه‌های مختلف را نشان می‌دهد!

او کارگردانی است که شخصا برهمه چیز نظارت جدی دارد و بارها عنوان کرده است هنگام نوشتن فیلم‌نامه حتی به رنگ جوراب کاراکترهایش فکر می‌کند! طراحی لباس در فیلم خرچنگ برای فضاسازی دنیایی وهم آمیز که هیچ چیزش شبیه به دنیایی نیست که در آن زیست می‌کنیم، هرلحظه مخاطب را غافلگیر می‌کند! شاید فکر کنید در این فیلم همه چیز خیلی ساده انتخاب شده است، اما به عنوان مثال، اگر لباس‌های یکدست و گل‌دار مهمان‌های زن هتل طرح و نقش دیگری داشتند، قطعا شما با تماشای فیلم احساسات متفاوتی را تجربه می‌کردید.

5) حرکت دوربین به‌دور از خودنمایی

در فیلم‌های لانتیموس شما حرکت دوربین‌های عجیبی را نمی‌بینید، مگر حرکتی درخدمت همه‌ی عناصر فیلم! موسیقی فیلم هم عنصری است که درانتقال حس بار سنگینی را حمل می‌کند و موفق عمل می‌کند. دوربین ثابت و صبور است تا مفاهیم سنگین و نمادها درجلوی چشم مخاطب گم نشود! در جایی مثل فیلم سوگلی نیاز است تا با لنزهای واید عظمت و تنهایی ملکه به‌تصویر کشیده شود یا در فیلم خرچنگ، گمگشتگی انسان، روح را خراش می‌دهد و تحرک دوربین در صحنه‌های جنگل قابل درک می‌شود.

شاید تماشای سینما لانتیموس کمی سخت باشد اما شما را به عنوان مخاطب با دنیاهای جدیدی مواجه می‌کند که باعث می‌شود بیشتر فکر کنید و با نگاهی عمیق‌تر دنیای اطرافتان را بررسی کنید. از نظر شما چه درس‌های دیگری می‌توان از سینمای شگفت‌انگیز لانتیموس یاد گرفت؟ نظرات خود را در قسمت کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: مهتاب محمودی (تحریریه ماجرا)

درس های فیلمسازی از سینمای لانتیموس

مهتاب محمودی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.