اکران فیلم تمساح خونی فرصتی فراهم آورد که نه تنها اولین ساخته‌ی جواد عزتی را مورد بررسی قرار دهیم، بلکه با نگاه به موقعیت جدیدش (کارگردانی و آفرینش) نگاهی به عملکرد او در هر دو حوزه بیندازیم.

جواد عزتی در جایگاه بازیگر

فیلم تمساح خونی اولین تجربه‌ی جواد عزتی در کسوت کارگردانی است. بازیگری که تاکنون در بسیاری از آثار سینمایی و تلویزیونی نقش‌آفرینی کرده و عمده‌ی شهرت خود را مدیون بازی در فیلم‌های کمدی است.

هر چند او تجربه‌ی نقش‌آفرینی در نقش‌های جدی و غیرکمیک را نیز داشته است. برای نمونه می‌توان به ماجرای نیمروز 1 و 2 و سریال زخم کاری هر دو به کارگردانی محمدحسین مهدویان و شنای پروانه ساخته‌ی محمد کارت اشاره کرد. عزتی حالا چهره‌ای آشنا و محبوب در سینمای ایران به شمار می‌آید که از برخی جهات می‌توان او را بازیگری با خصایص و ویژگی‌های متفاوت، به ویژه در نقش‌های کمدی دانست. در واقع او توانسته در طول مسیر هنری‌اش تا حدودی چهره و ایماژی متفاوت به جا بگذارد. شمایلِ شخصیتی که آزاردهنده نبوده و عمده‌ی تأثیر خود را از قرار گرفتن در موقعیت‌های سخت و غیرعادی به دست آورده است.

به دیگر سخن، عزتی نمایان‌گر شخصیتی مبادی آداب و اصول اخلاقی است که قرار گرفتنش دربرخی موقعیت‌ها، از طرفی او را وادار به فاصله گرفتن از شخصیتِ تعریف شده‌اش کرده و از سویی دیگر فاصله‌ و جداسازی شکل‌گرفته به طور کامل پیموده نمی‌شود، تا همین مسئله به تناقضی شخصیتی و کمیک بینجامد.

آسیب‌پذیری و انتقال درجاتی از حس ضعف و ناتوانی در کنار میل به سازگاری و وفق یافتنِ با موقعیت‌های جدید، از او شخصیتی همدلی‌برانگیز و البته کمیک می‌سازد که عکس‌العمل‌ها و تصمیمات آنی‌اش می‌تواند موقعیت موجود را خنده‌دار سازد و این کاراکتر بارها و در بسیاری از آثار از او دیده شده است.

جواد عزتی در جایگاه کارگردان

جواد عزتی در مقام کارگردان اما فرسنگ‌ها از آن‌چه در حیطه‌ی نقش‌آفرینی از خود به جای گذاشته فاصله دارد. به جرئت و البته با اغماض، می‌توان تنها صحنه‌ی جالب و خنده‌آور فیلم تمساح خونی را صحنه‌ای دانست که او و همدستی عباس جمشیدی‌فر توسط نوچه‌های فردی که برایش کار می‌کنند با غوطه خوردن در آب استخر قمارخانه، مورد تنبیه واقع می‌شوند. در این صحنه عزتی همان عزتی آشنا با قمپزهای کمیک و همان فاصله‌‌گذاری شخصیتی ناتمام خود است. به همین خاطر تا حدودی ارائه‌دهنده‌ی همان شوخی‌هایی است که مخاطب با آن آشناست و همراهش می‌خندد.

از سویی دیگر، تمساح خونی در کلیت، فیلمی است که به شدت نه تنها در فیلمنامه و روایتگری شکست خورده، بلکه از اجرا وخلق موقعیت‌های کمیک ضربه می‌خورد. در واقع فیلم تمساح خونی را می توان فیلمی عقیم دانست که موقعیت‌های به ظاهر کمیکش به شکل غریبی تکراری و قایل پیش‌بینی‌اند و تنها مخاطب را با صحنه‌هایی شلوغ و قیل وقال‌های برآمده از استیصال، تنها می‌گذارد.همان الگوی آشنای این روزهای سینمای کمدی ایران که تنها دربرگیرنده‌ی صحنه‌هایی از تعقیب و جست‌وجو برای هیچ و شوخی‌های کلامی و ارجاعاتِ جنسیت‌مند است که حتی زمان‌بندی استفاده از امکاناتِ گفته شده نیز نامناسب و اشتباه است.میزانِ بالای تولیدات در این حوزه در کنار کیفیت پایین و ساختارهای آزموده‌شده‌‌شان می‌تواند در مقالی دیگر مورد بررسی و آسیب‌شناسی قرار گیرد.

تمساح خونی از همان سکانس نخست و با قرار دادن جمشیدی‌فر و عزتی در پلانی دونفره و موقعیتی آشنا_ آن‌ها می‌بایست برای رهایی‌شان از زیر بارِ دِینی سهمگین، دست به اقدامی جسورانه بزنند_ نوید فیلمی به شدت آشنا را می‌دهد که پیش‌بینی وقایع بعدی آن خیلی دشوار نخواهد بود.

در ادامه افزوده شدنِ افرادی دیگر_که همه‌شان در حد و اندازه‌ی یک تیپ اجتماعی باقی می‌مانند_ به شکلی خام‌دستانه و سطحی به قصدِ پیش‌بردِ روایت به کار گرفته می‌شوند. و فیلمنامه‌نویس از ارائه‌ی لایه و سطحی که بتواند به عمقِ قصه اضافه و پرداختِ فیلم را بهتر و روان‌تر سازد، ناکام می‌ماند. و تنها با قصه‌ای مواجهیم که گویی در امتدادِ خطی کم‌عمق ادامه یافته یا بهتر است گفته شود که منبسط می‌شود! تمساح خونی در انتها نیز با چرخشی به شدت سَرسَری مخاطب را بار دیگر با سرهم‌بندی‌ای سوپ‌آپرایی روبرو می‌سازد!

کلیشه و عوارض عدم تسلط بر آن

این طور به نظر می‌رسد که جواد عزتی در فیلم تمساح خونی هر چند قصد داشته که با بهره گرفتن از کلیشه‌های موجود و آشنا در سینمای کُمدی درک و خوانش اثرش را برای مخاطب تسهیل نماید. اما این رویکرد گویی از کنترل خارج شده و فیلم را به یک گردهمایی‌ از کلیشه‌های بصری، روایی و تکنیکی بدل می‌سازد که نه تنها باری از دوش مخاطب برنداشته، بلکه صرفاً دال‌هایی‌اند که انباشته شدنشان در محدوده‌ی زمان نمایشیِ فیلم مخاطب را دچار نوعی زدِگی می‌کند که خستگی و عدم رغبت برای تماشا می‌تواند از مهم‌ترین نشانه‌های چنین رویکردی محسوب شود.

جواد عزتی شاید قصد داشته که از چنین قصه و کاراکتر‌هایی، ورژنی از قصه‌پردازیِ (Buddy love) با چاشنیِ طنز بسازد اما در انتخاب روایت و نوع قصه و اتفاقات پیش روی‌شان، به ساده‌گویی و شاید بهتر است گفته شود به «راحت‌گویی» می‌رسد! دنیایی که عزتی به اشتباه تصور می‌کند که با تکیه به پرسونای آشنای خود و بهره گرفتنِ از جنسِ شوخی‌هایی‌اش، می‌تواند هدف مورد نظرش را تحقق بخشد!

فیلم تمساح خونی در انتها و با تلاش فیلمساز جهت خلقِ موقعیتی متفاوت جهت رها ننمودنِ مخاطب و نگاه داشتنِ او تا انتهای آخرین عنوان در تیتراژِ پایانی، ضربه‌ی روحیِ برآمده از کلیتش را تقویت می‌بخشد! نمایش لحظات شوخی عزتی با جمشیدی‌فر اساساً جایگاهش روی پرده‌ی نقره‌ای نبوده و کارگردان محترم با انتخاب چنین استراتژی‌ای بار دیگر اثبات می‌نماید که هنوز برای قرار گرفتن در جایگاه خالقِ یک اثر سینمایی نیاز دارد که از تلویزیون و متعلقات و امکانات متناسب با آن رها شود.

نویسنده: مصطفی خانی‌پور (تحریریه ماجرا)

جواد عزتی ؛ از بازیگری تا کارگردانی به بهانه‌ی تمساح خونی

دوره های مرتبط

نظرات کاربران

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.