شوگان یا شوگون (Shogun) یک مینی سریال تلویزیونی محصول شبکه FX در ژانر درام تاریخی است که از سازندگان آن می‌توان به ریچل کوندو و جاستین مارکس اشاره کرد. این سریال بر اساس رمانی به همین نام نوشته جیمز کلاول در سال ۱۹۷۵ ساخته شده و در واقع بازسازی یک مینی سریال محصول ۱۹۸۰ بر اساس همین رمان است. در این نقد، نسخه جدید سریال شوگان را به اختصار مورد بررسی قرار می‌دهیم.

داستان سریال شوگان درباره جان بلکثورن، یک ملوان بریتانیایی است که در قرن هفدهم، با غرق شدن کشتی‌اش در نزدیکی ژاپن، میان بازی قدرتِ جنگ‌ سالاران ژاپنی گرفتار می‌شود. نقدهای سریال عموماً مثبت بوده و از جلوه‌های بصری، توسعه شخصیت و دقت تاریخی آن (تا حدی) تمجید می‌کنند.

به نقل از نشریه ژاپنی توکیو ویکندر (Tokyo Weekender)، "این اقتباس از کلیشه‌ی تکراریِ "ناجی سفیدپوست" که در اقتباس قبلی دیده می‌شد، فراتر رفته و به شخصیت‌های ژاپنی عمق و عاملیت بیشتری می‌دهد." در عین حال تعدادی از منتقدان "تمرکز مینی سریال بر خودکشی آیینی را مورد بحث قرار می‌دهند و صحت تاریخی آن را زیر سوال می‌برند."

شوگان، اثری فراتر از تاریخ

فارغ از میزان وفاداری تاریخی که موضوع بحث این یادداشت نیست، شوگان، هم در رمان سال ۱۹۷۵ و هم در اقتباس اخیرش، مضامین انسانی و پیچیده‌ای را مورد بررسی قرار می‌دهد. در هسته مرکزی این مضامین، مواجهه فرهنگ‌ها با یکدیگر نهفته است. جان بلکثورنِ غربی، خود را در دنیایی می‌بیند که توسط سنت‌های سفت و سخت ژاپن فئودالی اداره می‌شود.

شوگان، در ابتدا با نزدیک کردن مخاطب به پرسپکتیو بلکثورن، به مسائلی چون انطباق، ارتباط و درک متقابل در میان شکاف‌های فرهنگی گسترده می‌پردازد. اما طولی نمی‌کشد که پرسپکتیو دو شخصیت دیگر، یعنی ارباب توراناگا و بانو ماریکو، به مخاطب معرفی شده و داستان از منظر این سه شخصیت اصلی روایت می‌شود.

علاوه بر تضاد فرهنگی، این سریال به موضوعاتی مانند قدرت، جاه طلبی و وفاداری می‌پردازد. داستان در پس زمینه جنگی میان توراناگا و رقبای سیاسی‌اش برای کنترل ژاپن رخ می‌دهد، بنابراین، در سراسر این مینی سریال، شاهد تاکتیک‌های بی‌رحمانه‌ی جنگ‌سالاران، شبکه‌ی پیچیده‌ی اتحادها و خیانت‌هایشان و وفاداری تزلزل‌ناپذیر جنگجویان سامورایی به اربابان خود هستیم. شوگان به بهانه‌ی اقتباس از یک واقعه تاریخی، عواقبِ انسانی جاه‌طلبی و فداکاری‌های انجام شده در راه دستیابی به قدرت را بررسی می‌کند.

شخصیت‌های قابل درک و تعریف‌ناپذیر

بلکثورن مظهر برخورد اولیه فرهنگ هاست. او سرسخت و مغرور است و در ابتدا هیچ احترامی برای آداب و رسوم ژاپنی قائل نیست. با این حال، مسیری که این شخصیت جایی درون وجودش طی می‌کند، طولانی‌تر و به مراتب پیچیده‌تر از سفر بیرونی او به یک سرزمین بیگانه است.

او زبان و آداب و رسوم جدید را می‌آموزد و در جامعه ژاپن احترام به دست می‌آورد اما مهم‌تر از همه، نگاه و رویکردش به زندگی دچار تغییرات بزرگی می‌شود. بلکثورن هرگز قهرمان کاملی نیست. او جاه‌طلب، حیله‌گر و گاهی کاملاً خودخواه است. با این حال، در موقعیت‌های حساس، نشان می‌دهد که قطب‌نمای اخلاقی قدرتمندی دارد و همین مسئله همدردی مخاطب را برمی‌انگیزد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شوگانِ 2024 و تفاوت تحسین‌برانگیز آن با نسخه قبلی این است که تلاش می‌کند شخصیت‌های ژاپنی را به شکل تک بُعدی نشان ندهد. حتی شخصیتی مانند ارباب توراناگا را با انگیزه‌های متناقض، کشمکش‌های درونی و حتی لحظات آسیب پذیری می‌بینیم؛ چیزهایی که شاید در تصور ما از یک جنگ‌سالار ژاپنی وجود نداشته باشد.

اکثر شخصیت‌های ژاپنی سریال، معنای زندگی خود را در وفاداری بی‌چون و چرا نسبت به اربابان یا حفظ شرافت و افتخارشان می‌یابند و این رویکرد می‌تواند هم به فداکاری‌های نجیبانه و هم اقدامات بی‌رحمانه آن‌ها منجر شود.

بنابرین علاوه بر شخصیت بلکثورن، مخاطب از منظر شخصیت‌های ژاپنی شاهد مهم‌ترین وقایع داستان است و می‌تواند به درک عمیق‌تری از جهان و انگیزه‌های آن‌ها دست پیدا کند. شخصیت‌هایی مانند جان بلکثورن و بانو ماریکو بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و تنها به واسطه ارتباط‌ با یکدیگر است که تحولات شخصیت‌ها اتفاق می‌افتد. به تدریج، بلکثورن نه تنها به فرهنگ ژاپنی احترام می‌گذارد بلکه آن‌ را عمیقاً درک می‌کند، در حالی که ماریکو ساختارهای اجتماعی سفت و سخت ژاپن را زیر سوال می برد.

گمشده در ترجمه

مینی سریال شوگان، تأکید زیادی بر ترجمه و اهمیت آن دارد و تقابل‌های فرهنگی را بیشتر از همه به واسطه بازی‌های زبانی منعکس می‌کند. در این سریال، از بین بردن شکاف بین انگلیسی و ژاپنی نه تنها به ترجمه تحت‌الفظی واژگان، بلکه همچنین به درک متقابل فرهنگی وابسته است. این سریال چالش‌های انتقال معنای پشت کلمات و عبارات را بین دو جهان متفاوت به تصویر می‌کشد.

یکی از شخصیت‌های اصلی، بانو ماریکو، به عنوان مترجم بین بلکثورن و ژاپنی‌ها ارتباط برقرار می‌کند. نقش حیاتیِ او در طول سریال اهمیت درک فرهنگی و پیچیدگی‌های انتقال افکار و ایده‌های مشابه به زبان‌های متفاوت را برجسته می‌کند. بنابرین، در شوگان، ترجمه به ابزار قدرت تبدیل می‌شود. ناتوانی اولیه بلکثورن در برقراری ارتباط، او را آسیب پذیر(زمانی که مترجم ندارد) و به دیگران وابسته (با حضور مترجم) می‌کند. همانطور که زبان جدید را یاد می گیرد، عاملیت بیشتری در داستان و درک عمیق‌تری از جامعه ژاپن به دست می‌آورد.

این مجموعه محدودیت‌های ترجمه را نیز به خوبی نشان می‌دهد. حتی در بهترین ترجمه‌ها، ممکن است تفاوت‌های ظریف فرهنگی و جزئیات احساسی، به طور کامل منتقل نشده و منجر به اختلاف و سوء‌تفاهم شوند. شوگان، ترجمه را چیزی فراتر از تبدیل کلمات، به تصویر می‌کشد. ترجمه یک فرآیند پیچیده است که چالش‌های همیشگی انسان‌ها برای از بین بردن شکاف‌های فرهنگی و درک یکدیگر را نشان می‌دهد.

از عشق تا وفاداری

یکی از مهم‌ترین خرده‌داستان‌های سریال، ماجرای عشق بین بلکثورن و ماریکوست که یک پیچ و تاب منحصر به فرد را به پیرنگ اصلی اضافه می‌کند. عشق آن‌ها سلسله مراتب سخت‌گیرانه‌ی اجتماعی را به چالش می‌کشد و آن‌ها را مجبور می‌کند که وفاداری خود را زیر سوال ببرند. بلکثورن باید بین عشق فزاینده‌اش به ماریکو و وظیفه‌ای که در قبال کشتی و افرادش دارد، یکی را انتخاب کند، در حالی که ماریکو با انتظارات اجتماعی و وفاداری‌اش نسبت به شوهر و خانواده‌، دست و پنجه نرم می‌کند.

در حالی که برخی از شخصیت‌های سریال در سیستمی متولد شده‌اند که خواستار وفاداری مطلق است، برخی دیگر آن را کسب می‌کنند. وفاداری تزلزل‌ناپذیر بلکثورن به دوستان جدیدش در ژاپن در نهایت باعث جلب اعتماد و پذیرش او در جامعه می‌شود. این مسئله، قدرت و اهمیت وفاداری برای ایجاد پلی میان فرهنگ‌ها را برجسته می‌کند.

شوگان، همچنین، تکاملِ مفهوم وفاداری را به نمایش می‌گذارد. شخصیت‌هایی مانند ماریکو، که در ابتدا برای آن‌ها وفاداری به انتظارات اجتماعی محدود می‌شد، یاد می‌گیرند که مفهوم وفاداری را برای رسیدن به وارستگی و مبارزه برای چیزهایی که واقعا به آن‌ها اعتقاد دارند، بازتعریف کنند. این رویکرد، کد بوشیدو (اصول اخلاقی سامورایی‌ها) را به چالش می‌کشد و درک دقیق‌تری از وفاداری را نشان می‌دهد.

اختیار و سرنوشت: رقص، نه دوئل!

اقتباس جدید شوگان با این سوال قدیمی دست و پنجه نرم می‌کند: آیا زندگی ما توسط سرنوشت از پیش تعیین شده یا ما قدرت شکل دادن به آن را داریم؟ در نگاه اول، می‌توان گفت که ساختار اجتماعی ژاپن فئودالی، مفهوم مسیرهای از پیش تعیین شده را تقویت می‌کند. دهقانان در بردگی به دنیا می‌آیند، سامورایی‌ها در بند وظیفه هستند و فضای کمی برای فردگرایی باقی می‌ماند. علاوه بر طبیعت بی‌رحم و پیش‌بینی ناپذیر ژاپن، به‌نظر می‌رسد که نیروهای اجتماعی نیز نقش سرنوشت را ایفا می‌کنند.

شخصیت جان بلکثورن، نمونه بارز سرپیچی انسان از سرنوشت است. با وجود اینکه دریا کشتی‌اش را غرق کرده و او را به دنیایی رانده که هیچ چیزش را نمی‌فهمد، بلکثورن برای بقا می‌جنگد و به قول معروف، با کارت‌های جدیدی که دست سرنوشت به او داده مسیر زندگی‌اش را می‌سازد.

انتخاب‌های او، مانند تلاش بی‌وقفه‌اش برای یادگیری زبان و آداب و رسوم ژاپن، نشان‌دهنده رویکردی فعالانه و سرکش نسبت به موقعیتش است. از طرف دیگر عشق میان بلکثورن و ماریکو نشان‌دهنده‌ی شورش آن‌ها علیه محدودیت‌های اجتماعی است. احساسات آن‌ها به یکدیگر، اختلافات فرهنگی را به چالش می‌کشد و مفهوم سرنوشت از پیش‌تعیین‌شده را زیر سوال می‌برد.

‌

سریال شوگان، سعی دارد به نوعی توازن میان اختیار و سرنوشت دست یابد. درحالی که به‌ نظر می‌رسد پیشگویی‌ها و ساختارهای اجتماعی، مسیرهای از پیش تعیین‌شده‌ای برای زندگی می‌سازند، آن‌ها همچنین می‌توانند به عنوان کاتالیزور برای ایجاد تغییر عمل کنند. ورود بلکثورن نظم مستقر را به هم می‌زند و مستقیم یا غیر مستقیم شخصیت‌ها را وادار به انتخاب هایی می‌کند که سرنوشت آن‌ها را تغییر می‌دهد.

در نهایت، سریال شوگان، پاسخی قطعی ارائه نمی‌دهد بلکه سرنوشت و قدرت اختیار را به عنوان نیروهایی درهم تنیده به تصویر می‌کشد. شخصیت‌ها از یک طرف با پیش‌گویی‌ها و محدودیت‌های اجتماعی روبرو هستند و از طرف دیگر، می‌توانند با نیروی اختیار و انتخاب برای خواسته‌های خود بجنگند.

این سریال ژاپنی آمریکایی، بینندگان را وادار می‌کند تا به این فکر کنند که چگونه سرنوشت ما ممکن است ترکیبی از نیروهای بیرونی و انتخاب‌هایی باشد که در مواجهه با آن‌ها انجام می‌دهیم.

نظر شما درباره سریال شوگان چیست؟ در قسمت کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: مائده معینی ( تحریریه ماجرا)

نقد مینی سریال شوگان (Shogun)

مائده معینی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.