۱۵ سال پیش، یکی از بهترین انیمیشن‌های کمپانی پیکسار به کارگردانی پیت داکتر (Monsters Inc., Inside Out, Soul) برای نخستین بار در سینماهای آمریکا اکران شد و موفقیت‌های زیادی کسب کرد، از جمله جایزه اسکار بهترین انیمیشن و بهترین موسیقی متن. به همین بهانه، نگاهی مختصر به انیمیشن آپ داشته‌ایم.

ایده و پرداخت

پیت داکتر می‌گوید ایده‌ی اولیه‌ی فیلم از تصویر خیال‌انگیز یک خانه‌ی معلق در آسمان شروع شد، و ایده «فرار کردن از زندگی روزمره، وقتی که آزاردهنده می‌شود». کاراکتری که تنهایی با خانه پرنده‌اش به دنبال آرامش سفر می‌کند، باعث شد داکتر تصمیم بگیرد قهرمان فیلم باید یک پیرمرد هفتاد ساله باشد. ممکن است این انتخاب برای یک فیلم انیمیشن کودکان ریسک بزرگی به نظر برسد، اما داکتر از این بابت نگرانی‌ای نداشت، او معتقد بود بچه‌ها همانطوری با این کاراکتر ارتباط برقرار خواهند کرد که با پدربزرگشان می‌کنند. «به کجا می‌رود؟»، «چرا از هواپیما استفاده نمی‌کند؟!». این‌ها سوالات تازه‌ای بودند که داکتر باید به آن‌ها پاسخ می‌داد، به طوری که سرنوشت این پیرمرد برای مخاطب اهمیت پیدا کند.

داکتر می‌گوید: «ما متوجه شدیم بهترین راه برای این که مخاطب [کاراکتر را] بفهمد و به او اهمیت بدهد، این است که خانه [او] را متصل کنیم به یک رابطه، و یک کار ناتمام»، رابطه عاشقانه پیرمرد (کارل) با همسر مرحومش (الی)، و قولی که کارل به او داده ولی موفق به عمل کردن به آن نشده بود، یعنی بردن الی و خانه قدیمی‌شان به آبشار بهشت در آمریکای جنوبی. «ما سخت تلاش کردیم تا هربار که خانه پرنده در تصویر دیده می‌شود، تداعی‌کننده همسر کارل و قولش که به آن وفا نکرده بود باشد.»

طراحی کاراکتر

همه‌ی عناصر سازنده‌ی این انیمیشن، رابطه‌ای ارگانیک با یکدیگر دارند، و نهایتا هر یک به نحوی به پیشبرد داستان و مطرح کردن مفاهیم مد نظر سازندگان کمک می‌کنند. از موسیقی فوق‌العاده مایکل جاکینو (Ratatouille, The Incredibles) که به داکتر اجازه داد سکانس چهار دقیقه‌ای زندگی الی و کارل را به لطف ترک Married Life بدون هیچ نریشن، دیالوگ یا حتی افکت صوتی، به تأثیرگذارترین شکل ممکن برگزار کند، تا کدگذاری‌های مدیران فیلمبرداری پاتریک لین و ژان کلود کالاش در رنگ و نور و حرکت دوربین (مثلا رنگ صورتی در طول فیلم نماینده کاراکتر الی است، یا در مقدمه فیلم دوربین تنها پس از ازدواج الی و کارل است که شروع به حرکت می‌کند). یکی از جالب‌ترین این ارتباطات با مفاهیم داستان، در کاراکتر دیزاین اتفاق افتاده است.

در طراحی کاراکترها و المان‌های بصری این فیلم به طور کلی از یک تضاد ساده بین اشکال اصلی استفاده شده است: دایره مقابل مربع. شکل‌های گرد با خطوط خمیده، در مقابل شکل‌های چهارگوش با خطوط شکسته و گوشه‌های تیز. اولین نمونه از این تضاد را بین الی و کارل می‌بینیم. صورت، عینک و حتی بند انگشت‌های کارل به شکل اغراق‌آمیزی مستطیل شکل است، که با بالا رفتن سنش تشدید هم می‌شود.

از طرف دیگر صورت، عینک و فرم کلی الی دایره/بیضی با خطوط خمیده است. هر وسیله‌ای در خانه مربوط به کارل است هم چهارگوش است، و وسایل الی همه گرد و بیضی شکل هستند، بادکنک‌ها هم همینطور. این تضاد در کنار پالت‌های رنگی متفاوت هر کاراکتر، جلوه بصری چشم‌نوازی به فیلم بخشیده است، اما بیایید دقیق‌تر به این تضاد نگاه کنیم.

تفاوت صندلی، میز و چراغ الی با کارل

کارل نسبت به الی کاراکتر آرام‌تر است و ایستایی دارد، شبیه به خصوصیات خود شکل مربع. الی هم خصوصیاتی مشابه شکل دایره دارد، مثل احساسات زیاد و اکسپرسیو. کارل در کنار الی خوشبخت است، و احساس کمبود نمی‌کند. پس از مرگ او، کارل که حالا تنها شده، از خانه و وسایلش را به عنوان تنها یادگاری که از همسرش دارد به شدت مراقبت می‌کند، تا به این شکل کمبودهایش را جبران کند. اما موفق نیست، او هنوز موفق به پرواز نشده است!

وضعیت به همین شکل است، تا اینکه یک دایره جدید وارد زندگی او می‌شود: راسل. پسر ده ساله بامزه و پرحرفی که خصوصیاتی مشابه با الی دارد، و البته از نظر ظاهری، درست مثل یک بادکنک گرد است! درست است که راسل به طور اتفاقی حین پرواز خانه سوار آن شد، اما به هرحال می‌توان گفت که پرواز کارل فقط وقتی اتفاق افتاد که راسل با او همراه شد!

مربع، با دایره است که موفق به اوج گرفتن می‌شود و به رستگاری می‌رسد. البته این پرواز هنوز به معنی رستگاری کارل نیست، شاید او با خانه‌اش (که آن را هم می‌شود به شکل یک مربع ساده کرد) به ظاهر پرواز کرده باشد، اما خود او هنوز این دایره جدید را به قلبش راه نداده است.

کارل، راسل و خانه‌ای که پرواز می‌کند.

همینطور که داستان جلو می‌رود، کارل با اشکال گرد و منحنی بیشتری در زندگی‌اش رو به رو می‌شود. کوین، پرنده بزرگی که بدنی بیضی شکل و گردنی خمیده دارد. یا داگ، سگ ساده‌لوحی که بدنش برخلاف بقیه سگ‌هایی که در فیلم می‌بینیم، از خطوط منحنی و نرم تشکیل شده است.

راسل به همراه این کاراکترها که کم کم وارد زندگی کارل می‌شوند، انگار روح الی هستند که هربار سعی می‌کنند توجه کارل را به خود جلب کنند، تا او بالاخره زندگی جدیدی را با ماجراهای جدید شروع کند، اما او نسبت به همه آن‌ها بی‌توجه است و فقط در فکر رسیدن به آبشار بهشت و عمل به قول قدیمی‌اش است. او خود را در گذشته‌اش حبس کرده و اجازه شروع دوباره را به خودش نمی‌دهد.

تفاوت فرم منحنی داگ با ژست مثلثی‌شکل بقیه سگ‌ها که به آن‌ها حالتی تهاجمی می‌دهد.

این وضعیت ادامه دارد تا زمانی که او بالاخره به آبشار بهشت می‌رسد، درحالی که همه همراهانش را از خود رانده و تنهاست. در این حال و در حین ورق زدن کتاب ماجراجویی الی، با جمله‌ای مواجه می‌شود که الی برای او نوشته بود: «یک ماجرای جدید بساز!».

این آخرین یادگاری از همسرش، باعث می‌شود که او تمام این دایره‌های جدید را بپذیرد و به درون قلبش راه دهد. او از تمام وسایل قدیمی‌اش دل می‌کند و با خانه‌اش یک بار دیگر اوج می‌گیرد، او می‌تواند این کار را بکند چون حالا آن چیزی که پس از مرگ الی از دست داده بود دوباره به وجودش برگشته است.

«ممنون بابت ماجراجویی‌مون، حالا برو یه ماجرای جدید بساز!»

در نهایت، کارل کوین را از دست چارلز مونتز نجات می‌دهد و همراه با راسل و داگ، ماجراهای جدیدی را در زندگی‌اش آغاز می‌کند. حرکتی رو به جلو که خیلی بیشتر از آن خانه و وسایل قدیمی، میراث الی را زنده نگه می‌دارد، میراثی که در قالب فرم‌های منحنی و کاراکترهای پرجنب‌ و جوش راه خود را به زندگی کسالت‌بار کارل باز می‌کند و طی یک سفر پرمخاطره در آمریکای جنوبی، یک بار دیگر روح ماجراجویی را درون او بیدار می‌کند.

نویسنده: ایلیا لوافی (تحریریه ماجرا)

بازخوانی انیمیشن بالا پس از ۱۵ سال (Up 2009)

ایلیا لوافی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.