در این لیست سعی کردیم به معرفی ده فیلم مهم که شما را درگیر مفهوم خانه و خانواده می‌کند، بپردازیم. هرکسی در هر جایی احساس امنیت کند، اسم آن جا را خانه می‌گذارد. گاهی خانه می‌شود پناهگاه، گاهی می‌شود جایی که آرزو می‌کنیم ترکش کنیم! هرجایی که آدم احساس آرامش کند فارغ از سقف بالای سر و دیوارهایش، می‌شود اسم خانه را رویش گذاشت. گاهی حتی یک آدم برایت خانه می‌شود.

۱.راهنمای میلیونر شدن قبل از مرگ مادربزرگ (How To Make Millions Before Grandma Dies)

کارگردان: پات بونیتیپا (Pat Boonitipat)

کشور: تایلند

سال ساخت: ۲۰۲۴

فیلم را می‌توان شگفتی سال دانست. فیلمی که مدت‌ها انتظارش را می‌کشیدیم تا ما را مهمان سینمای قصه‌گو کند. دلمان تنگ شده بود تا فارغ از شلوغی و هجوم تکنیک‌ها، داستانی شیرین و ساده را تماشا کنیم.

ام پسری نوجوان است که ترک تحصیل کرده است و دوست دارد گیم استریمر شود. فیلم در قبرستان شروع می‌شود و نگاه کنایی «خانه‌ی آخرت تو در نهایت کجاست؟» از همان ابتدا به مخاطب دهان کجی می‌کند. همه‌ی جدال‌های زندگی و تلاش‌هایت در نهایت به کجا ختم می‌شود؟ فرزندانت که سال‌ها به آن‌ها عشق دادی تو را به زمین ترجیح می‌دهند! مفهوم سالمندی و تنهایی به زیبایی در این فیلم نمایش داده می‌شود. دختری که از پدربزرگ پیرش پرستاری می‌کند. او امید دارد بعد از مرگ پدربزرگ، خانه‌ی او را به ارث ببرد به خواسته‌اش می‌رسد ولی ترجیح می‌دهد با زندگی در هتل پول خانه را پس انداز کند. ام ترغیب می‌شود راه دختر را در پیش بگیرد. و از مادربزرگ مریضش که سرطان دارد و به‌زودی می‌میرد و حتی روزهای تعطیل به دیدنش نمی‌رود مراقبت کند. تا شاید بزودی او هم پولدار شود.

ام به خانه‌ی مادربزرگ نقل مکان می‌کند و همه چیز برخلاف چیزی که فکر می‌کند پیش می‌رود. رابطه‌ی عمیقی که بعد از سال‌ها دوباره بین دو نفر ترمیم پیدا می‌کند! شب‌هایی که ام در کودکی می‌ترسیده است و به اتاق مادربزرگ پناه می‌برده است و حالا مادربزرگ از ترس این که شاید فردا زنده نباشد به ام پناه می‌برد. شلوغی خانه در تضاد با رابطه‌ی آرام و قشنگ ام و مادربزرگ به‌خوبی جلوه پیدا می‌کند. درنهایت ام شاید صاحب خانه نشود اما مفهوم خانه و خانواده و عشق برایش تغییر می‌کند.

۲. خانه شب (The Night House)

کارگردان: دیوید بروکنر (David Brockner)

کشور: آمریکا

سال ساخت: 2020

خانه شب دومین فیلم بلند دیوید بروکنر است. فیلم درباره‌ی زنی است که ناگهان همسرش را از دست داده و باید با این خلاء کنار بیاید. مواجه شدن با مرگ و غیاب کسی که تا چند ساعت پیش کنار تو نفس می‌کشیده، لیوان آبش که هنوز روی میز است و همه‌ی وسایل و خاطراتش در خانه هستند اما خودش نیست بسیار سخت است. بث که در خانه دریاچه‌ای تنها مانده است، غیاب همسرش را شریرانه می‌داند و به‌ دنبال پر کردن این خلاء با سیاهی است تا خودش را درونش غرق کند تا شاید آرام بگیرد!

بروکنر به زیبایی در ترسیم جغرافیای خانه‌ی دریاچه‌ای این زوج موفق عمل می‌کند. بیشتر فیلم درون این خانه روایت می‌شود و خانه به عنوان شخصیتی مستقل در انتقال حس وحشت به‌درستی نشان داده می‌شود. فضای منفی داخل خانه را به حضور کسی که قرار است آسیب برساند چون آسیب دیده است تبدیل می‌کند تا ذهن مخاطب را درگیر چیزی بکند که شاید اصلا وجود ندارد و همه چیز فقط درون ذهن بث است.

ربکا هال در نقش بث، زنی که با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کند و همزمان باید کار کند و رازهای ناگفته را کشف کند در بهترین شکل ممکن ظاهر شده است. کارگردان سعی کرده است با بیان استعاری مفاهیم مهمی مثل مرگ ناگهانی، خودکشی و تنهایی توانایی ذهن انسان برای داستان سرایی را نشان دهد. اگر انسان در شرایط فشرده قرار بگیرد تصاویر تا چه حد می‌توانند قابل دستکاری و گول زننده باشند. فیلم خانه شب با بازی قدرتمند ربکا هال ارزش تماشا کردن را دارد.

۳. نهنگ (The Whale)

کارگردان: دارن آرونوفسکی (ِDarren Aronofsky)

کشور: آمریکا

سال ساخت: 2022

فیلم نهنگ (The Whale) اثری اقتباسی از یک نمایشنامه است. آرونوفسکی بعد از ده سال تلاش و چالش برای انتخاب بازیگر نقش چارلی در نهایت موفق به ساخت فیلم می‌شود. ویژگی اصلی فیلم تک لوکیشن بودن آن است و همه‌ی فیلم در خانه چارلی و بالکنش روایت می‌شود. چارلی که بعد از مرگ دوست پسرش از پرخوری عصبی و افسردگی رنج می‌برد و با دوربین خاموش استاد درس مقاله‌نویسی است و فکر می‌کند تنها چند روز بیشتر زنده نیست با چالش‌های جدیدی بعد از سال‌ها یکنواختی مواجه می‌شود. سعی دارد رابطه‌اش با دخترش را بهبود ببخشد و بار گناهانش را کم کند.

آدم‌هایی که تنها زندگی می‌کنند و مدت‌های زیادی از خانه خارج نمی‌شوند، مفهوم خانه برایشان با بقیه فرق می‌کند. وسواس زیادی روی جای وسایل خانه پیدا می‌کنند، و وابستگی شدید به هرچیزی که در خانه هست دارند. تمام خاطرات آن‌ها محدود به یک لوکیشن مشخص و اشیا ثابت است و هیچ خاطره‌ی پررنگی از جای دیگری ندارند. آرونوفسکی مثل همیشه مذهب و مسیحیت را به سخره می‌گیرد و انسانیت را ارجحیت قرار می‌دهد. تنهایی مثل دیوی غول‌آسا آدمی را درون خودش غرق می‌کند و چارلی هم درون جایی غرق شده است که فکر می‌کند مکان امنش است اما این مکان امن باعث از دست دادن خیلی چیزها برای او شده است و باید مسیر تغییر را از نقطه صفر شروع کند. این فیلم می‌تواند از جهت کمک به تمرین‌های کارگردانی و میزانسن در تک لوکیشن، بسیار کمک کننده برای هنرجویان فیلمسازی باشد.

۳.وداع (The Farewell)

کارگردان: لولا وانگ

کشور: آمریکا

سال ساخت: 2019

وداع فیلمی مستقل اما پرفروش در گیشه است و دومین تجربه‌ی کارگردانی لولا وانگ محسوب می‌شود. دختری چینی-آمریکایی که از بچگی به آمریکا مهاجرت کرده است و به‌درستی نمی‌تواند چینی صحبت کند به بهانه یکعروسی به چین برمی‌گردد. اما موضوع اصلی بیماری سرطان مادربزرگ است همه خانواده در خانه مادریزرگ دورهم جمع می‌شوند و درتلاش‌اند بیماری را از مادربزرگ مخفی کنند. بیشتر خانه‌ها به‌دلیل حضور آدم‌هایش جان دارند.

مادربزرگ در رأس خانواده و خانه‌اش مکانی است برای گردآوری آدم‌ها دور هم و کل خانواده ترس از دست دادن هردو را دارند. مادری نباشد خانه‌ای نیست، خانه‌ای نباشد میز شلوغ و غذای گرم و دورهمی نیست. سکانس‌هاس غذاخوری در این فیلم اهمیت کنار هم بودن در خانواده‌های آسیایی را گوشزد می‌کند. تقابل فرهنگ آسیایی و آمریکایی همیشه باعث موفقیت یک فیلم می‌شود. نکته اصلی فیلم نشان دادن این است که در غرب فرد به خودش تعلق دارد و در شرق فرد به خانواده و جامعه تعلق دارد و همه درد و رنج و مشکلاتشان را کل خانواده و جامعه تقبل می‌کنند. در نهایت فیلم آدم را قلقلک می‌دهد در قبال مسئولیت و ارزش بالای همکاری خانوادگی و مهم‌ترین چیز پذیرش همین چیزهای ساده است.

۵.دنیای مخفی آریئتی (Arriety)

کارگردان: هیروماسا یون بایاشی (Hiromasa Yonebayashi)

کشور: ژاپن

سال ساخت: 2010

دنیای مخفی آریئتی (The secret World Of Arietty) انیمه‌ای در ژانر فانتزی و ماجراجویی است که توسط توشیو سوزوکی تولید شده است و کارگردانی آن برعهده هیروماسا یون بایاشی است. این انیمه براساس کتابی از ماری نورتون. که در سال 2010 منتشر شده است The Borrowers آدم کوچولوهای بند انگشتی سال‌های زیادی است که در کنار انسان‌ها زندگی مخفیانه داشتند و در امان بودن. به گونه‌ای که همه فکر می‌کنند بندانگشتی‌ها منقرض شدند. اما روزی پسری به نام شو که از ناراحتی قلبی رنج می‌برد در حیاط خانه‌ ییلاقی‌شان با دختری بندانگشتی به نام آریئتی روبه‌رو می‌شود و خانواده آریئتی مجبور به ترک خانه خود می‌شوند. باید به جایی بروند که به همان جا تعلق دارند. تلاش خانواده آریئتی برای فرار و پیداکردن دوباره مکانی که امن باشد و اسم خانه بشود رویش گذاشت مفهوم خانه را به چالش می‌کشد و از اهمیت سرپناه را یادآوری می‌کند و نگرانی پدر و مادرها که همیشه دغدغه جایی امن را برای فرزندانشان دارند را نشان می‌دهد. ماجراجویی در دنیای بندانگشتی‌ها چالش‌های زیادی دارد و هر بخش سختی‌ها را به مخاطب نشان می‌دهد. موسیقی حیرت انگیز این انیمه اثر سسیل کوربل است و باعث اثرگذاری خیلی زیاد این انیمه شده است. موسیقی شروع و موسیقی پایان فیلم بار معنایی همه قصه فیلم را درون خودش جای داده است.

۶. دندان نیش (Dogtooth)

کارگردان: یورگوس لانتیموس (Yorgos lanthimos)

کشور: یونان

سال ساخت: 2009

بعد از معرفی یک انیمه و خانه و خانواده‌ی دوست‌داشتنی، وقت شوک دادن به چشم‌هایتان است! تماشا کردن فیلم دندان نیش اعصاب قوی می‌خواهد. لانتیموس کارگردان یونانی به طرز وحشتناکی خانه و خانواده‌ای را به تصویر می‌کشد که شاید کمتر کسی جرأت کند این مفاهیم مقدس را این‌گونه به چالش بکشد. دندان نیش داستان پدری سخت گیر است که به فرزندان خود اجازه نداده است تا حالا دنیای بیرون از خانه را کشف کنند و فکر می‌کند اینجوری از خانواده‌اش محافظت می‌کند و آن ها در چارچوبی که خودش دوست دارد تربیت می‌کند. در این اتوپیا احساسی وجود ندارد و همه رفتاری خشک با یکدیگر دارند. پدر دیکتاتور خانواده از خانه خارج می‌شود و وارد می‌شود، بقیه باید اطاعت کنند. دشمن خانواده گربه است و در یک صحنه دلخراش پسر خانواده یک گربه را می‌کشد چون مطیع نیست ولی سگ‌ در این خانواده تقدیس می‌شود و در صحنه‌ای همه خانواده صدای سگ درمی‌آورند. اطاعت و وفاداری دو ویژگی است که پدر این خانواده خواهانش است. لانتیموس در دندان نیش نشان می‌دهد چگونه تفکر اتوپیایی و در را به‌روی بیرون بستن و آن را خطر و دشمن دانستن در نهایت باعث سقوط می‌شود و چگونه پافشاری شدید بر اخلاق به بی‌اخلاقی می‌انجامد! دختر بزرگ خانواده در سکانس پایانی فیلم با حرکتی که انجام می‌دهد همه‌ی فرضیه‎‌ها را برهم می‌زند و مسیر زندگی خانواده را عوض می‌کند.

۷.چانگ‌کینگ اکسپرس (Chungking Express)

کارگردان: وونگ کاروای (Kar-wai Wong)

کشور: هنگ کنگ

سال ساخت: 1995

وونگ کار وای کارگردان معروف هنگ کنگی در فیلم عاشقانه و عجیب چانگ‌کینگ اکسپرس ما را وارد دنیای عجیب آدم‌های تنها و خانه‌هایشان می‌کند. آدم‌های تنهای عاشق که به صورت گسسته به‌یکدیگر وصل می‌شوند و از یکدیگر جدا می‌شوند. برای مثال، توجه کنید به مونولوگ زیبای ۶۶۳ هنگامی که در غروبی غم‌انگیز به خانه باز می‌گردد؛ او می‌گوید: «از وقتی او رفته، همه چیزهای خونه‌م غمگین شده‌. هر شب قبل از خواب باید دلداریشون بدم»؛ و بعد نماهای مختلفی از او را در حال حرف‌زدن با اشیاء خانه‌اش می‌بینیم؛ به صابونش می‌گوید که چرا این‌قدر لاغر شده؟ به دستمال خیس ظرفشویی می‌گوید که چرا این‌قدر خیسی؟ چرا گریه می‌کنی؟ به پیراهنش می‌گوید که چون سردش است، الان گرمش می‌کند و بعد آن را اتو می‌کشد. همین یک مونولوگ کفایت می‌کند برای اینکه درک کنیم چقدر حال و هوای آدم‌ها روی خانه‌هایشان اثر می‌گذارند و می‌توان خانه یک مامور پلیس عاشق را از خانه یک آدم معمولی تشخیص داد. برای غوطه‌ور شدن در دنیای عشق و معنای زندگی و درگیری با فلسفه رنگ‌ها باید چشم‌ها را با فیلم‌های وونگ کار وای شست و شو داد. او استاد جان دادن به اشیا بی‌جان است، هیچ صحنه‌ای را نمی‌توان از یاد برد فقط باید گوشه قلبتان حکش کنید.

۸. کله پاک کن (Ereserhead)

کارگردان: دیوید لینچ (David Lych)

کشور: آمریکا

سال ساخت: 1977

اولین فیلم بلند دیوید لینچ کارگردانی جهان ذهنی خودش را با همین فیلم اول به همگان ثابت کرد. فیلمی موفق و فراموش نشدنی در تاریخ سینما محسوب می‌شود. لینچ ساخت این فیلم را هفت سال طول داده است تا توانسته است کاملا به همان چیزی که مدنظرش بوده است برسد. داستان فیلم به‌قدری عجیب است که مغزتان را داغ می‌کند. کله پاک کن داستان مردی رها شده است که تنها زندگی می‌کند. در دنیایی که دیگر عشقی وجود ندارد. در فضایی لامکان و لازمان مخاطب به جای هوا انگار گاز تنفس می‌کند. سردی محیط فیلم در فضایی سیاه و سفید باعث پیش برد داستان می‌شود.

هِنری دائما نگران است برای انجام دادن هرکاری و هرروز بعد از جدال‌های بیرون به خانه‌اش پناه می‌برد. خانه باید جایی برای آرامش باشد اما بیشتر باعث ترس و وحشت می‌شود. لینچ خالق را مردی نشان می‌دهد که بدنش زخمی است چون می‌خواهد عنوان کند هیچ خالقی بدون نقص نیست. تک تک سکانس‌های این فیلم با نماد و نشانه قابل بررسی است به صورت مثال در جایی پای هنری تصادفی در چاله آبی فرو می‌رود و اشاره به این دارد که تولد امری تصادفی است.

هنری درون کیسه چیزی را دائما با خودش حمل می‌کند که بعدا مشخص می‌شود شبیه کرم است و این کرم نماد مادیات است. در کله پاک کن خانه به عنوان یک مقر اصلی است. بعد ازدواج هنری و بچه دار شدنش (که موجودی کریه است) و ترک خانه توسط همسرش، و آمدن زن بدکاره به خانه‌اش، جایگزین شدن شهوت به‌جای انسانیت را نشان می‌دهد. موجود کریه به جایی تعلق ندارد و دست هم ندارد در حقیقیت ناتوان از انجام دادن هرکاری است و هنری درگیر درمان آبله او است. این اثر سورئالیسم هزارتوی پر رمز و راز زندگی انسان است. لینچ با وجود گذشت سالیان دراز حاضر نشده است رازهای ساخت این فیلم را فاش کند و در جواب کوبریک که این موجود عجیب را چطوری درست کرده است، سکوت کرده است.

۹.مردی برای تمام فصول (A man for All Seasons)

کارگردان: فرد زینمان (Fred Zinnemann)

کشور: انگلیس

سال ساخت: 1966

تماشا کردن مردی برای تمام فصل در دنیای امروز که همه‌ی آداب درست از بین رفته است و کسی دیگر پایبند اخلاقیات نیست به‌ شدت توصیه می‌شود. مردی برای تمام فصول اقتباس از نمایشنامه‌ای با همین نام به قلم رابرت بولت است و موفق به کسب 6 جایزه اسکار شده است. داستان فیلم درباره‌ی وفاداری توماس مور قاضی و مشاور و سپس صدراعظم هنری هنری هشتم، پادشاه پرحاشیه انگلستان در سده شانزدهم است که حاضر نمی‌شود متارکه و سپس ازدواج مجدد پادشاه را تایید کند. چرا که متارکه برخلاف قوانین کلیساست. اما پادشاه از قوانین پیروی نمی‌کند و برای داشتن فرزند پسر کلیسای مرکزی خود را تاسیس می‌کند و همه را مجبور به اطاعت و پیروی از خودش می‌کند. سر توماس مور نمونه‌ی انسانی است که می‌تواند نماد خانه باشد، انسانی امن که برای نزدیکانش ازخودگذشتگی می‌کند، از مادیات چشم‌پوشی می‌کند و سختی و دوری از خانواده‌اش را تحمل می‌کند. رفتارهای اشتباه مثل علف هرز می‌رویند و به بقیه سرایت می‌کنند. درست زندگی کردن در روزگارهای مختلف سخت است.

۱۰.چه سرسبز بود دره من (How Green Was My Valley)

کارگردان: جان فورد(John Ford)

کشور: آمریکا

سال ساخت: 1941

فیلم چه سرسبز بود دره من به کارگردانی جان فورد نامزد ده جایزه اسکار و رقیب همشهری کین در سال 1941 بود که درنهایت موفق به کسب 5 جایزه اسکار شد و دست اورسن ولز را خالی گذاشت. فیلم به زیبایی، یک خانواده واقعی را برای ما ترسیم می‌کند و از صحنه‌ی آغازین ما را همراه خودش می‌کند. هیو کوچک‌ترین عضو خانواده به عنوان راوی هرچیزی را که از بچگی حس کرده است در خانواده را تعریف می‌کند و جزئیات آن‌قدر شفاف هستند که حتی بوی غذایی که مادر خانواده می‌پزد، از پشت تصویرمشام مخاطب را قلقلک می‌دهد. پدر و مادر خانواده در رأس این هرم هستند و پررنگ‌ترین نقش را ایفا می‌کنند.

هرخانواده‌ای با هر مشکلی باید در نهایت دور یک میز بنشیند و غذا بخورند وگرنه نظم خانه بهم می‌ریزد. مردهای خانواده هر روز بعد از کار سخت معدن سیاهی‌هایشان را به خانه می‌آورند و در محیط گرم و نرم خانه مثل روز اولی که متولد شدند تمیز و سیر می‌شوند. در این فیلم خانه مثل بدن انسان است و هر عضو خانواده به عنوان اعضای مختلف بدن در جاهای مختلف خانه جای گرفته‌اند و وظیفه خودشان را انجام می‌دهند و اگر برای عضوی مشکلی پیش بیاید این بدن هم به‌درستی کار نمی‌کند. به عنوان مثال اگر مادر خانواده ضعیف و نگران و مریض باشد خانه رنگ و بوی خودش را از دست می‌دهد. مهم‌ترین دیدگاه فورد در این فیلم پذیرفتن زندگی در حال حرکت است. حتی اگر پدری قبل از بدنیا آمدن فرزندش بمیرد، معدنی فرو بریزد و نانی برای خوردن نباشد. چنگ زدن به خاطرات خوش گذشته نباید مانع از رفتن روبه‌جلو باشد. هیو هم وقتی در حال ترک دره است وسایلش را دور شال مادرش می‌پیچد. یعنی هرکجا که برود گذشته و خاطرات او را همراهی می‌کنند.

نویسنده: مهتاب محمودی (تحریریه‌ی ماجرا)

۱۰ فیلم مهم که شما را عاشق خانه یا متنفر از آن می‌کند!

مهتاب محمودی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.