در این یادداشت به معرفی فیلم تمشک توکای سیاه ۲۰۲۴ Blackbird Blackbird BlackBerry اثر النه ناواریانی کارگردان گرجستانی می‌پردازیم.

نماهای آغازین فیلم، نمایش امواج خروشان رودخانه‌ای خشمگین ،کوهستانی با انبوهی از درختچه‌های تمشک وحشی و دست‌های زنی تنها در میانسالی است. او ۴۸ ساله، درشت‌استخوان و نسبتاً چاق با چهره‌ای خشک و رنج‌کشیده است. پرنده‌ی کوچکی موسوم به توکا توجه زن را جلب می‌کند: توکای سیاهی که هم نماد قلمروطلبی به وقت جفت‌گیری و هم نشانه‌ای از سعادت است. وقتی پرنده پرواز می‌کند، حواس زن پرت شده و ناگهان از دره به پایین پرت می‌شود و در حالی‌که برای نجات خود از این وضعیت تلاش می‌کند با چنگ بر نهال‌ها و گیاهان سبز و کوچک روییده از زمین، خود را به بالا می‌رساند. برای شناخت بیش‌تر شخصیت «اِتِرو» کافی‌ست که تنهایی‌اش را در بازگشت از کوهستان در حالی‌که زخمی و آسیب دیده است، ببینیم.

این فیلم بررسی روان‌شناسانه‌ی یک زن تنهاست که بعد از تولد، مادرش از دست رفته و تمام عمرش را با احساس گناه بزرگ شده است. اترو مردم گریز است و از ارتباط با اطرافیان دوری می‌گزیند و همین باعث شده تا زیر ذره‌بین مردم روستا باشد و حرف و حدیث زنان همسایه آسیب‌های روحی زیادی به او بزند. اترو بیش از توانش خدمتگزار مردانی چون پدر و برادری بوده که در جامعه‌ی مردسالار و روستای کوچک‌شان، از او در جهت رفاه خویش بهره برداری کرده‌اند و با امر و نهی خود از او کاراکتری گره‌دار ساخته‌اند. برای شناخت شخصیت او چنان جزئیاتی در دل نماها آورده شده که هر نما، قطعه‌ی مکملی‌ست بر پازل شخصیت و زندگی او.

رنگمایه‌های‌ فیلم، گاهی سرد و خنثی و گاهی شاد و با رنگ‌های روشن است و تماماً خوی زنی را به تصویر می‌کشد که تا این سن تجربه‌ی هم‌آغوشی و رابطه با یک مرد را از سر نگذرانده؛ زنی که هیجان کودکی و سرزندگی طبیعت اطرافش را دارد. ولی در برقراری رابطه ناتوان است و چهره‌اش عاری از احساس.

ترسیم سیمای زنی به نام اِتِرو

او صاحب یک مغازه‌ی خواربار فروشی ساده در روستاست که نیاز‌های اولیه‌ی مردم روستا را برآورده می‌کند. شوینده‌ها و لوازم شخصی و بهداشتی، بیش‌ترین سهم فروش اوست. داستان از جایی آغاز می‌شود که روزی کارگر توزیع کننده‌ی لوازم شوینده‌ی مغازه‌اش، بار جدید می‌آورد.

اترو که بعد از پرت شدن از کوه به پایین دره، عدم حضور یک حامی در زندگی را لمس و از آینده‌ بیمناک شده است، برای اولین بار احساسات سرکوب شده‌اش را آزاد کرده و دل به مرد کارگر می‌سپرد و با او عشق‌بازی می‌کند. همین برخورد باعث می‌شود تا او تن خود را بشناسد. این هم‌آغوشی ناگهانی به او لذتی کنجکاوانه می‌دهد. رهایی از قیود و خط قرمز‌هایی که پدر و برادر و جامعه به آن قفلی با برچسب فاحشه و بدکاره می‌زدند در یک لحظه می‌شکند و احساسات او تازه می‌شکفد و جوانی از دست رفته‌اش به یکباره زنده می‌شود .

فیلم ما را با خنده‌های حاصل از رضایت و میل به زن بودن و احساساتی مثل عشق، گر گرفتگی و تب و انتظار، زنانگی و مادری کردن برای مردی که او را موقتاً از تنهایی نجات داده، همراه می‌کند و در این میان به تماشای وقایعی می‌نشینیم که تماماً باید و نباید‌های ذهن اوست که دائم در بیم و امید است.

مصائب زنی تنها در یک جامعه‌‌ی مردانه

کارگردان فیلم سعی دارد تا تمام اثرات مخربی که یک زن در جامعه‌ای مردسالار ، با آن رو‌به روست به نمایش بگذارد. تحقیر، احساس پوچی و بیهودگی، فرار از بیماری‌های زنانه و شرم از تن دادن به معالجه و ملاقات با پزشک زنان، تحمل نگاه هرز مردان بر تن زن‌ها -به‌عنوان یک کالا و ملک طلق ایشان-دادن حس گناه برای چاقی اندام و دریافت حس بد به بدن و اندام خویش، نداشتن حق انتخاب برای همسرگزینی و داشتن رابطه به دلخواه خود و در نهایت تصمیم برای فرزندآوری یا حفظ حقوق مادری از دغدغه‌های فیلمساز است.

این‌که چرا مرد‌ قصه‌ی «اترو» توزیع کننده‌ی مواد شوینده‌است و این‌که هنگام اولین رابطه پودر‌های پاک‌کننده‌ی لباس در کنار آن دو پخش بر زمین است و این‌که لحظات پر اضطراب اترو را در فصل باران‌های موسمی می‌بینیم، چیزی‌ست که بیننده‌ی نکته‌سنج باید آن را از دل فیلم کشف کند.

متافیزیک بکارت

صحنه‌‌ای که اترو شک کرده که دچار بیماری لاعلاج است و اموال خود را بین زنان همسایه تقسیم می‌کند، از به‌یادماندنی‌ترین قسمت‌های این فیلم است. گویی او دارد خود را با گناهی که مرتکب شده مجازات می‌کند. احساس گناه زمانی به سراغ فرد می‌آید که شخص، تربیت وجدانی‌اش را زیر پا بگذارد. اترو پس از این‌که با مرد هماغوشی کرد و بکارتش را از دست داد، به صورتی ناخودآگاه به شخصیتی «خودملامت‌گر» تبدیل شد. در این‌جا خون بکارت، به نشانه‌ی عاملی تفسیرپذیر نمایان می‌شود که طیفی از حس‌ها را در کاراکتر اصلی برمی‌انگیزد.

احساسات متناقضی از لذت هنجارشکنی، تا عذاب برای «گناه نخستین»، اترو را در خود می‌فشرَد. وقتی او‌ برای بار دوم خون را در بی‌نظمی قاعدگی‌اش مشاهده کرد، یقین یافت که عقوبت گناهش را دارد پس می‌دهد؛ غافل از این‌که این خون چیزی جز بشارت به میلادی دیگر نبوده است به این ترتیب آفریننده‌ی فیلم تمشک توکای سیاه، نگرش ملامت و مجازات را به سود آری گفتن به زندگی، پس می‌رانَد.

شوق زندگی در وعده‌های عصرانه

فیلم همچنان که از اسمش پیداست به جذابیت‌های دیگری از زندگی انسانی، نقب می‌زند: خوردن و لذت بردن از طعام، نعمتی‌ست که زندگی را زیبا می‌کند و در حال و هوای فیلم حس بهتری را به فیلم ایجاد می‌کند . پوستر فیلم که یکی از جذاب ترین قسمت‌هایی بود که شخص مرا به دیدن آن دعوت کرد، تمشک را دستاویزی قرار داده تا شوق زندگی را نشان بدهد. اترو عاشق خوردن است؛ عاشق کیک و غذا.

در روستای آن‌ها رفاقت زنانه با قرار در وعده‌های عصرانه و صرف چای و کیک شکل می‌گیرد: غیبت کردن از همسایگان و ریشخند کردن زندگی اطرافیان. همین میعادها برای خوردن و نوشیدن، پایه‌ی دوستی و لذت‌های کوچک زندگی‌ در یک جامعه‌ی کوچک است. غذا در تمام آئین‌ها ، نقش پر رنگی دارد و البته در این فیلم گاهی پرخوری عصبی هم نمایانگر فضای درونی شخصیت‌های داستان است. با این حال غذا خوردن‌های اترو به عنوان یک موتیف مؤثر در این فیلم عمل می‌کند.

بالأخره فیلم را ببینیم یا نه؟

اگر این روزها از فضای شلوغ و آکنده از موضوعات خشن و سیاسی و جنگ و فانتزی یا رمانتیک‌های عجیب خسته شده‌اید ‌و می‌خواهید فیلمی که هم جنبه‌‌های انسانی دارد و هم دقتی بالا در روانکاوی یک زن تنها و مواجهه‌اش با جامعه‌ای بسته، این فیلم را بهتان معرفی می‌کنم. فیلمی که آرامش‌تان را قطعاً بر هم نمی‌زند و شما را به درون ذهن یک شخصیت درونگرای معمولی راه می‌دهد.

حتماً شما را به دیدن این فیلم به کارگردانی یک فیلمساز زن گرجستانی دعوت می‌کنم که جغرافیایی محصور بین آسیا و اروپا دارد و شما را با فضاهای جدیدی آشنا می‌کند.

نویسنده: شهره ریاحی (تحریریه‌ی ماجرا)

معرفی فیلم تمشک توکای سیاه ۲۰۲۴

دوره های مرتبط

نظرات کاربران

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.