ماشین من را برانِ هاماگوچی ریوسوکه، اولین فیلم در تاریخ سینمای ژاپن که جدا از بخش بین‌الملل، نامزد بهترین فیلم اسکار 2022 بود، به سفارش تهیه‌کنندگان ژاپنی برای اقتباس از یک داستان کوتاه نوشته‌ی هاروکی موراکامی ساخته شد.

سوختن لی چانگ-دونگ اولین فیلم تاریخ سینمای کره که در فهرست نه فیلم نهایی منتخب اسکار 2018 قرار گرفت هم سفارش کمپانی NHK ژاپنی بود برای اقتباس داستان کوتاهی از هاروکی موراکامی.

هردوی این فیلم‌ها فراتر از مناسبات و موفقیت‌های جشنواره‌ای، به خودی خود دست آورد هنری بزرگی در سال ساختشان بودند که در اکثر رسانه‌ها و محافل این گونه معرفی می‌شدند: اقتباسی از یک داستان کوتاه موراکامی!

فیلم‌های دیگری نیز از آثار موراکامی اقتباس شدند که بن‌مایه‌ی هویت روایی و بصری تمامی آن‌ها، چیزی جز عینی کردن جهان رازآمیز و منحصر به فرد منبع اقتباسی نبود.

چرا ساختن آثار موراکامی، یک سرمایه‌گذاری هنری قابل اطمینان است؟

کدام ویژگی‌ها آثار موراکامی را به منابع درخشان اقتباسی تبدیل کرده اند؟

پس از معرفی مختصر موراکامی و جهان نوشتاری‌اش، تمام جواب‌های ممکن را بررسی می‌کنیم.

موراکامی کیست؟ جهان او چیست؟

هاروکی موراکامی یکی از محبوب‌ترین نویسندگان معاصر ژاپنی است که کتاب‌هایش به پنجاه زبان زنده دنیا ترجمه شده‌اند و در هر مکان و جغرافیایی محبوب‌اند.

موراکامی داستان نویسنده شدنش را این گونه تعریف می‌کند: در یک مسابقه‌ی بیسبال، ناگهان به من الهام شد که باید داستانی بنویسم.

جهان قصه‌های موراكامی، درست مانند نوع مواجهه‌‌ی پرابهامش با بیسبال در زیست شخصی، جهانی تمثيلی است. ساخته و پرداخته‌ی سمبل‌هايی كه تا ابد رازآلود باقی می‌مانند، اما با وجود وابستگی او به فرهنگ عامه (و به‌ويژه فرهنگ پاپ امريكايی) می‌توان ادعا كرد كه دنيای او در مقايسه با ساير نويسندگان شخصی‌تر است.

بهترین آثار او جایی میان خیال و رئالیسم، در وادی سرگشتگی شکل گرفته‌اند.

خود موراکامی در مورد سبکش می‌گوید: هر چه نزدیک‌تر از واقعیت دورتر. سبک من این است.

تلفیق این سبک با دیالوگ‌ها و موقعیت‌های شوخ‌طبعانه و نثر ساده، علاوه بر اینکه مفاهیم پیچیده و ذهنی داستان‌های موراکامی را ساده می‌کند، صمیمیتی در روح داستان می‌دمد که علت اصلی باورپذیری هر اتفاق فراواقعی است.

جنگل نروژی، مجموعه داستان‌های کوتاه کجا می‌توانم پیدایش کنم، اول شخص مفرد و… همگی در دوران پختگی قلم موراکامی نوشته شده‌اند و می‌توانند از منابع بسیار مناسب اقتباس برای قشر خاصی از جامعه سینمایی باشند.

در ادامه دو علت اصلی این امر را بررسی می‌کنیم.

علت اول: امکانِ فیلمنامه‌ی صد درصد دلخواه

با قصه‌های موراکامی می‌توان فیلمنامه‌ای عمیق و متفاوت داشت. به شرط آن که طراحی لحن و شخصیت‌های درونگرای پیچیده، بر طراحی پیرنگ ارجح باشد و بخواهید فیلمی هنری بسازید که از قواعد مرسوم و همه‌گیر پیروی نمی‌کند. (هر چند در برخی داستان‌های او کنش و پیرنگ نقش اساسی دارند و این قاعده مطلق نیست.)

شخصیت‌های تنها و زخم خورده‌ی جذاب که قابلیت همدردی و همدلی دارند، روایتی مینیمال که با تکیه بر پرداخت عمیق کشمکش‌های درونی و تمرکز شدید بر جزییات تا حد ممکن از ریتم نمی‌افتد، معماهایی که بدون حل شدن، سوالات تازه‌ای را در ذهن مخاطب می‌کارند، عناصر ثابت یک فیلمنامه هنریِ معمول‌اند.

فراتر از تمام عناصر یاد شده، رویکرد متفاوت موراکامی نسبت به عناصر عمیق زندگی، که به پرسش‌های تازه و بزرگ می‌انجامند، امکان نوشتن فیلمنامه‌ای بزرگ را فراهم می‌کند.

به جمله‌های زیر دقت کنید. هر چند در نگاه اول برایتان زرد و شعارگونه باشد:

رویکرد: بیشتر چیزهایی که فکر می‌کنی در رابطه با من می‌دانی، خاطراتی بیش نیستند. (تعقیب گوسفند وحشی)

پرسش: چه قدر می‌توان به خاطرات اعتماد کرد؟

رویکرد: مرگ وجود دارد، نه به عنوان نقطه‌ی مقابل زندگی، بلکه به عنوان بخشی از آن. (جنگل نروژی)

پرسش: با مرگ هم می‌توان زندگی کرد؟

این سوال‌ها، بن‌مایه‌ی روایت موراکامی را تشکیل می‌دهند و طوری در بطن شخصیت‌ها و مجموعه رخدادهای قصه تنیده شده‌اند که در کمتر مواردی از متن بیرون می‌زنند.

نگاه ویژه‌ی موراکامی به جهان، علاوه بر مضامین تازه، ایده‌هایی نو و بدیع خلق می‌کنند که اگر هیجان‌زده به آن‌ها نگاه نکنیم، بستری برای بسط و گسترش ایده‌های بکرتراند.

سامسای کافکا در جهان موراکامی، سوسکی است که انسان و عاشق می‌شود!

اقتباس او از مسخ، در نوع خود کم‌نظیر است و حتی می‌توان ادعا کرد شبیه هیچ اقتباس دیگری از کتاب نیست.

در داستان کوتاه میمون شیناگاوا، ایده‌ی اصلی از این قرار است:

چه می‌شود اگر زنی اسمش را فراموش کند و پای یک میمون در میان باشد؟!

ایده‌های منحصر به فرد و تکرارنشدنی موراکامی می‌تواند هر سلیقه‌ای را اقناع کند.

شما نیز می‌توانید نه به عنوان یک تقلیدگر، بلکه به عنوان هنرمندی که می‌خواهد نگاه جدیدی به جهان اضافه کند، با پیوند ایده‌ها و مضامین خودتان به جهان موراکامی، فیلمنامه‌ی بزرگی بنویسید که شبیه هیچ کدام از فیلمنامه‌های ساخته شده در جهان نیست.

علت دوم: امکان تصویر صد در صد دلخواه

هرگاه موراکامی از ابهام ذاتی داستان‌هایش می‌گذرد و می‌خواهد مستقیم صحبت کند، تصویری ملموس و زیبا می‌سازد که یا شخصیت را عیان می‌کنند، یا احساسات او را در فضا بازتاب می‌دهند.

به این قسمت از داستان هیولای سبز کوچک دقت کنید:

با خودم گفتم اما این کارت واقعا جسورانه و گستاخانه است. به محض اینکه به این حرف‌ها فکر کردم، اندوه محسوسی روی آن هیولا نشست و فلس‌هایش به رنگ بنفش درآمد. گویی که سعی داشت با رنگ بدنش احساسات درونی خود را توصیف کند. به نظر می‌رسید که تمام بدنش نیز کمی کوچک شده است.

همانطور که می‌بینید اندوه هیولا از طریق تغییر رنگی بیان می‌شود که یک تصویر سینمایی، فراتر از ذهن خواننده و کلمات، می‌تواند آن را به کامل‌ترین شکل خود بازتاب دهد.

کارکرد تصویر در انتقال مفاهیم مبهم و رازآلود موراکامی، عملی بسیار خلاقانه‌تر است. می‌توان از تمثیل‌ها و توصیفات انتزاعی موراکامی برداشت‌های زیادی کرد که هر کدام در نوع خود درست‌اند. زیرا موراکامی خود از دادن توضیحات دقیق امتناع می‌کند و می‌خواهد خیال و مخاطبش را درگیر قصه کند. این تعدد برداشت، به شما آزادی عمل می‌دهد تا در اوج خلاقیت، علاوه بر اینکه برداشت شخصی خودتان را بیان می‌کنید، تصویری شخصی بر آمده از ناخودآگاهتان بسازید.

برای مثال در داستان سگ کوچک آن زن در زمین، راوی تجربه‌اش از باران را اینگونه توصیف می‌کند:

همه‌ی لحظه‌هایی که باران می‌بارید من هشیار بودم. در چنین لحظاتی باران تنها تجربه‌ی شخصی من بود. مواقعی هست که-اگر بتوانم در لفافه حرف بزنم- معنای باران حول باران می‌چرخد و در عین حال، باران حول معنایش چرخ می‌خورد. در چنین مواقعی ذهن من به شدت سردرگم می‌شود. نمی‌دانم کدام روی آن به سوی ماست. اما به هر حال، این مدل حرف زدن بیش از حد شخصی است. سرانجام، باران فقط باران است.

تجربه‌ی شخصی انسان از باران، می‌تواند دیزالو یا سوپر ایمپوز باران بر تصویر مرد باشد.

تمام این توصیفات انتزاعی را می‌توان در قالب باران شدید پشت شیشه و نگاه میخکوب شده‌ی راوی به باران، به طوری که بازتاب کوچکترین اشیاء در قطرات باران را هم ببیند، نشان داد.

هزاران شیوه‌ی دیگر نیز برای به تصویر کشیدن توصیفات راوی از باران وجود دارد که اجازه می‌دهد شما علاوه بر اقتباس صرف، نیروی خلاقه‌ی خودتان را به کار گیرید و آزادانه برداشت‌هایتان را عینی کنید.

به امید به اینکه با اقتباستان، تصویری نامیرا از داستانی نامیرا خلق کنید.

هاروکی موراکامی می‌تواند ما را به اقتباس محبوبمان برساند؟

تینا صفارزادگان

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.