هشدار: به این علت‌ که هدفِ متن بررسی جهان طراحی شده در دختری با سوزن است، قسمت اعظمی از فیلم تعریف و تحلیل شده و خواندن آن باعث لو رفتن داستان می‌شود.
دختری با سوزنِ مگنوس وان هورن یکی از فیلم‌های قابل توجه سال 2024 بود که در کن با استقبال منتقدان روبه‌رو شد و توانست مخاطبان خود را تا حد زیادی راضی کند. این فیلم بر اساس داستان جنایت داگمار اورِبای، پُرکارترین قاتلِ زنجیره‌ایِ دانمارک در سال 1921 ساخته شده؛ با این وجود تمرکز اصلی روایت بر زندگی زنی به نام کارولین می‌گذارد که در بدترین شرایط زیستی و مالی خود با یورگن، صاحب کارخانه‌ی خیاطی که در آن کار می‌کند وارد رابطه‌ای عاشقانه و کوتاه‌مدت می‌شود. پیتر، شوهر کارولین، با چهره‌ای از هم پاشیده از جنگ برمی‌گردد. کارولین او را پس می‌زند و می‌گوید با یورگن آشنا شده و اکنون باردار است. کارولین خواستار ازدواج با یورگن است اما مادر یورگن راضی به این ازدواج نیست و یورگن از ترس تهدید های او ارتباطش را با کارولین قطع می‌کند. کارولین در حمام عمومی، حین این‌ که تلاش دارد با سوزنی بچه خود را بیندازد با داگمار و دخترش ارین رو‌به‌رو می‌شود. داگمار به کارولین می‌گوید او نوزادان بدسرپرست را به آدم‌های شایسته می‌سپارد و کارولین پس از به دنیا آمدن دخترش دور از چشم پیتر، پیش داگمار می‌رود و بچه را به او واگذار می‌کند. کارولین که سینه‌هایش خود به خود پر از شیرند و غریزه‌ی مادری هنوز در او کامل نمرده، سراغ داگمار می‌رود تا به بچه‌اش شیر بدهد و این‌گونه رابطه‌ی پیچیده‌ی او و داگمار شکل می‌گیرد: کارولین به بچه‌ی هفت ساله‌ی او شیر می‌دهد و داگمار سرپناه کارولین می‌شود.

فُرم کار با الهام از اکسپرسیونیسم و سینمای ژانر روانشناختی و وحشت، با نورپردازی low key، تصویر سیاه و سفید، قاب مربع و اجتناب حداکثری از نماهای بسته، روایت را در کامل‌ترین شکل خود به تصویر می‌کشد.
همه چیز سر جای خود است اما ارتباطی عمیق با فیلم شکل نمی‌گیرد و سنگینی وزن کلیشه ها از بداعت و بینش منحصربه‌فردِ وان هورن بیش‌تر است. گویی وارن هورن وسوسه پرداخت شخصیت قاتل نشده زیرا قصه‌ی کارولین مسیر او را برای بازسازی تاریخ سینما هموارتر می‌کرده است. شاید شیفتگی به فمینیسم و سینما، بر خلق جهان شخصی فیلم پیروز شده. همان‌طور که رابرت مک‌کی می‌گوید: ریشه‌ی تمام کلیشه‌ها را می‌توان در یک چیز و تنها یک چیز یافت: خالق اثر دنیای داستان خود را نمی‌شناسد. عدم تسلط بر جهان فیلم موجب استفاده از اندوخته‌ی تاریخ سینما و ادبیات می‌شود و همین تیر خلاص را برپیکر شکننده‌ی فیلم وارد می‌کند.

هر چند دختری با سوزن فیلم سَرِپایی است که به خوبی از آثار فیلم‌سازانی مانند درایر و لانگ و براونینگ تقلید می‌کند و گاهی این تقلید با وجود بینش شخصی وان هورن به سطحِ گرفتنِ الهام و تاثیر عمیق روحی می‌رسد، پاشنه آشیل فیلم ساخته نشدن یک جهانِ کاملِ شخصی، به خصوص در نیمه ابتدایی آن است.

دختری با سوزن در نگاه اول فیلم کلیشه‌های زیباست که ممکن است تکراری و کسالت‌آور به نظر برسد. علاوه بر داستانِ قابلِ پیش‌بینی و شخصیت‌های تیپیک، درون‌مایه‌‌ی فیلم که در صحنه دادگاهِ داگمار بیان می‌شود بسیار قابل حدس است و توی ذوق می‌زند. داگمار در دفاع از خود می‌گوید خواسته قلبی مادران را اجرا کرده و هیچ سرپرست خوبی برای کودکان وجود ندارد. این جملات اصلا و ابدا تاثیرگذار و تکان‌دهنده نیست. فیلم به قدری شیفته‌ی ادای دین به تاریخ سینماست که شخصیت‌ها و روایتش را فدای آن کرده. اوربای قرار است از کاری حرف بزند که حتی مرگ را به خاطرش پذیرفته اما هیچ انگیزه شخصی‌ای پشت اقداماتش نمی‌بینیم. حتی اگر در نظر بگیریم اولویت فیلم شخصیت‌پردازی به معنای کلاسیک آن نبوده(که نام فیلم و شیوه روایتش این موضوع را نقض می‌کند.) شخصیتِ داگمار اوبای تنها با بازی درست و به اندازه‌ی بازیگرش پرداخت شده و هیچ تمهید ویژه‌ی دیگری در آن به حدِ کافی جلبِ توجه نمی‌کند.

با وجود این نکات، نمی‌توان فیلم را صددرصد کلیشه‌ای از داستان یک زن فقیر در جنگ دانست زیرا جهانی که در آن طراحی شده مختصات منحصربه‌فرد خودش را نیز دارد. مهم‌ترین ویژگیِ دختری با سوزن روایت آن از نقطه‌نظر کارولینی است که در نگاه اول نوجوانی پرخاشگر و عاصی به نظر می‌رسد اما در عین حال سرسخت و منعطف است. مسئولیت فرزندش را قبول نمی‌کند و نمی‌خواهد مادر باشد اما استقلالِ نسبی‌اش را از همان شیری که از فرزندش دریغ کرده به دست می آورد. می‌خواهد از طریق یک مرد نجات پیدا کند اما منتظر شوهرش نیست و نیازی به حضور او ندارد. کارولین هسته‌ی اصلی جهانِ زن‌سالار فیلم را تشکیل می‌دهد. جهانی که در آن زنان عاملان اصلی بقا در کپنهاک تاریکی و زخم خورده‌اند.

زن پیری که صاحب‌خانه‌ی کارولین می‌شود، مادر یورگن که مالکی اصلی کارخانه است، خود کارولین که به پیتر غذا و سرپناه می‌دهد و داگماری که به تنهایی زندگی‌اش را اداره می‌کند، همگی تامیین‌کنندگان اصلی زندگی خو هستند. آن‌ها در ارتباط با مردها یا تنها هستند یا معشوق را تنها ابژه‌ای جنسی می‌بینند و نه چیزی بیشتر.

در جهان ساخته‌ی وان هورن جنگ، مردان را اخته کرده و زنان را در جنگ با خود و زنانگیشان انداخته است. بقا و معیشت بر مادرانگی پیروز شده و کابوس‌ جای هم‌آغوشی و عشق‌بازی را گرفته است. پرتره‌های ترسناک و کریه ابتدای فیلم که در آن چهره‌ی زنان و مردان در هم ادغام می‌شود، معنای تباهی این جهان بدون زنانگی است و قتل نوزادان، تولد مرگی ‌است که در کل فیلم با رجوع به تاریخ سینما سعی بر نشان دادن آن بود.

فیلم می‌تواند در همین سیاهی دست و پا بزند اما تصمیم وارن هورن احیای کارولینی است که توانِ قاتل بودن را ندارد. قوس تحول شخصیت او با نگهداری از یک نوزاد و مراقبت از ارین به آهستگی جلو می‌رود. در ادامه فرار او از خانه‌ی داگمار و پناه آوردن به پیتری که با ظاهر همچون هیولایش از تمام افراد فیلم رفتار انسانی‌تری دارد و تجسم فرشته‌ی نجاتی نجیب و مهربان و ساده است، روند تکامل و تعادل انرژی زنانه و مردانه اش را کامل می‌کند و منجر به خلق صحنه بامعنای انتهایی فیلم می‌شود. کارولین در راه‌روی یتیم‌خانه از تاریکی و چهارچوب در که او را در بند نشان می‌دهد، به سمت نور حرکت می‌کند. تکرارِ عینی این میزانسن و الگوی برای ارین، بر رستگاری هردوی آن‌ها تاکیید می‌کند.

اگر ساختار روایی و بصری فیلم مسیر تکاملِ کارولین را طی می‌کرد و جسورانه‌تر و شخصی‌تر پرداخت می‌شد، می‌توانستیم با اثری نزدیک به شاهکار طرف باشیم. دختری با سوزن اما در حد و اندازه خود پیش‌می‌رود و می‌تواند برای عشاق سینما یادآور گذشته‌‌های شیرین و تلخ باشد.
سینما همیشه بر قاتلان زنجیره‌ای پیروز می‌شود و لذت لمس این نکته با تماشای دختری با سوزن خالی از لطف نیست. مگرنه؟!

نقد و بررسی فیلم دختری با سوزن

تینا صفارزادگان

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.