در این متن ضمن پرداختن به تاریخچه‌ی ژانر نوجوانانه یا ژانر بلوغ در ادبیات و سینما به معرفی چند کتاب و فیلم نوجوانانه می‌پردازیم.

نوجوانی را شاید بتوان رمانتیک‌ترین دوران زندگی دانست، با حجم تغییرات ظاهری و هویتی که دیگر شباهتی با کودکی ندارد و رفتارهایی که می‌توان شیدایی و شوریدگی خواند.
این دوران تکرار نشدنی از زندگی، دستمایه‌ی آثار هنری بسیاری بوده است چراکه نه‌فقط نوجوانان می‌خواهند خود را در آینه‌ی نویسنده یا کارگردانی که آن‌ها می‌فهمد ببینند، بلکه دیگرانی که آن را پشت سر گذاشته‌اند، نمی‌خواهند این دوران تلخ و شیرین را با همه‌ی فراز و فرودهای احساسی‌اش از خاطر ببرند.

تاریخچه‌ی نوجوانی

نوجوانی پدیده‌ی نسبتاً جدیدی است. تا قبل از جنگ جهانی دوم انسان‌ها از کودکی وارد بزرگ‌سالی می‌شدند و مثل یک فرد بزرگ‌سال مشغول کارهای سخت و طاقت‌فرسا می‌شدند و امکان تحصیل نیز برای بسیاری از آن‌ها فراهم نبود و تأکید بر آماده ساختن کودکان برای بر عهده گرفتن نقش‌های بزرگ‌سالان در کار، زندگی و خانواده بود اما در نیمه‌های قرن بیستم، گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن کارها نیازمند تحصیلات گسترده‌تر و مرحله‌ای از رشد اجتماعی در انسان‌ها بود. از سوی دیگر قوانین حمایت از کودکان به دور کردن آن‌ها از محیط‌های کاری انجامید و با جدا شدن کودکان از خانواده و حضور در مدرسه، آن‌ها قواعد و فرهنگ اجتماعی مخصوص به خودشان را ایجاد کردند که فرهنگ نوجوانی را بنا نهاد.
نیازهای گروه نوجوان به آثار هنری مخصوص به خودشان منجر شد که استودیوهای فیلم‌سازی و ناشران کتاب به فکر ایجاد ژانری برای این گروه سنی باشند.

تاریخچه‌ی ادبیات نوجوان

نشانه‌های ادبیات نوجوان را حتی در آثار کهن ادبی می‌توان دید برای مثال در ادیسه‌ی هومر، تلماخوس در جستجوی پدرش به‌سوی رشد و بلوغ حرکت می‌کند.

در قرن 19، توجه خاصی به مفهوم کودکی و نوجوانی شد و نویسندگانی چون مارک تواین ماجراجویی‌های هاکلبری فین» و چارلز دیکنز با آثاری چون الیور توییست و لوییزا می آلکوت با زنان کوچک به مفهوم بلوغ و نوجوانی پرداختند. در این رمان‌ها به مفاهیمی چون اخلاق، طبقه اجتماعی و هویت فرد در اجتماع پرداخته می شد.

در قرن بیستم، نگاه به نوجوانان نگاهی عمیق‌تر و روانشناسانِه تر شد و از رهگذار این تعمق در پیچیدگی‌های روانی اثری چون ناطور دشت از جی دی سلینجر پدید آمد.

در عصر حاضر نیز ادبیات نوجوان به مسائل روز نوجوانان مثل جنسیت، برابری اجتماعی، نژاد و سلامت روان می‌پردازد.

ویژگی‌های ژانر نوجوان در ادبیات:

پرداختن به مسئله‌ی رشد و بلوغ و گذر از نوجوانی به بزرگسالی که با جستجو و کشف خود همراه است
شخصیت‌های نوجوانی که با مسائلی چون هویت، رابطه و فشارهای اجتماعی و احساس تعلق‌خاطر به گروه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
استفاده از زاویه دید اول‌شخص یا سوم شخص برای نزدیک‌تر شدن به شخصیت و پرداختن به وضعیت روانی او.
لحن راوی معمولاً صادقانه است و تنش‌های احساسی نوجوانان را به‌وضوح روایت می‌کند.
زبان بی‌تکلف و نزدیکی به زبان مخاطبان نوجوان از ویژگی‌های دیگر این ژانر است.

معرفی کتاب

کتاب دزد
نویسنده: مارکوس زوساک
مترجم: فاطمه جابیک
نشر: میلکان

درباره‌ی این کتاب احتمالاً جالب‌ترین نکته این است که راوی مرگ است. مرگ که در آلمان نازی بسیار پرکار و فعال است داستان دختری را روایت می‌کند که برخلاف همه‌ی چیزهای به‌ظاهر ارزشمند، به دزدی کتاب می‌پردازد. او می‌خواهد کتاب‌ها را محافظت کند چراکه می‌داند قدرت اصلی در آگاهی است؛ بنابراین مرگ از دور دخترک را زیر نظر دارد و با طنزی سرد، قصه‌ی محافظت او از داستان‌ها را روایت می‌کند.

بخشنده
نویسنده: لوییس لوری
مترجم: کیوان عبیدی آشتیانی
نشر: چشمه

کتاب درباره‌ی دیستوپیایی است که اِنتر جوناس تحمل می‌کند. او که تنها یازده سال دارد، در دنیایی که بی‌رحمانه کنترل می‌شود، چیزهایی را می‌بیند که دیگران نمی‌بینند و احساساتی را تجربه می‌کند که دیگران از تجربه‌ی آن عاجزند، جوناس وارث گذشته‌ی انسانیت است و بار سنگین خاطره را به‌تنهایی به دوش می‌کشد.

ناطور دشت
نویسنده: جی دی سلینجر
مترجم: محمد نجفی
نشر: نیلا

هولدن کالفیلد واقعیت را همانگونه که هست، تلخ و غم انگیز توصیف می کند.هولدن 16 ساله بیزار از تصنع تهوع آور دنیای بزرگسال ها از جهانی حرف می‌زند که خشن و بیگانه است. در منهتن نیویورک او با تنوعی از شخصیتها مواجه می شود که هریک به شیوه‌ای بیهوده و رقت‌انگیزند. تلاش های مذبوحانه‌ی او برای ایجاد ارتباط با آدم‌ها به تنهایی بیشتر می انجامد. هولدن شیفته‌ی معصومیت و خواهان آن است که خود واقعی اش باشد.

اعترافات یک جاسوس
نویسنده: الیزابت وین
مترجم: نیلوفر امن زاده
نشر: خوب

داستان این کتاب در بحبوحه‌ی جنگ جهانی دوم اتفاق می افتد، زمانی که رازهای زیادی آماده‌ی برملا شدن هستند. دو دوست از سیستم جاسوسی انگلستان ماموریتی را بر عهده می‌گیرند اما در خاک فرانسه اشغال شده توسط نازی ها فرود می‌آیند. نازی‌ها انتخاب‌های زیادی برای آن ها باقی نمی‌گذارند و یکی از جاسوس‌ها با اعترافاتش باید زمان بخرد.

زنان کوچک
نویسنده: لوییزا می الکات
مترجم: کیوان عبیدی آشتیانی
نشر: افق

در دوران جنگ‌های داخلی، جنگ‌های خواهرانه در خانواده مارچ باعث شده سه خواهر که هر یک سودای چیزی را در سر می پرورانند، به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. این کتاب علاوه بر مسائل مهم نوجوانان مثل فقر و مواجهه با واقعیت‌های تلخ زندگی، از اهمیت خواهرانگی سخن و تعادلی که در زندگی قهرمانان زن اهمیتی کلیدی میابد، تعادل بین جاه‌طلبی و عشق.

در دهه‌ی پنجاه که مفهوم نوجوان تازه در حال شکل‌گیری بود، استودیوها داشتند این گروه جدید را رصد می‌کردند تا متوجه سلایق آن‌ها شوند. مخصوصاً آن‌ها می‌دانستند که فیلم‌ها می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر این گروه بگذارند. بنابراین در دهه‌ی 50 اغلب فیلم‌هایی که نوجوانان را به تصویر می‌کشد، تصویری سیاه‌وسفید و خوب و بد که معمولاً در تقابل با قانون قرار می‌گیرد از آن‌ها می‌سازند.

"شورش بی‌دلیل"(1955)(Rebel without a cause) اولین فیلمی بود که به‌طور ویژه به قهرمان نوجوان پرداخت و جیمز دین بعد از آن تبدیل به نمادی برای شورش نوجوانانه شد. قدرت جیمز دین به‌عنوان یک ستاره و باورپذیری نقش او باعث تغییر ژانر نوجوان شد. چراکه پیش‌ ازاین درواقع قهرمان بزرگسال موردستایش قرار می‌گرفت اما حضور جیمز دین این ماجرا را تغییر داد.

در دهه‌ی 60 میلادی، مسائل و درگیری‌های اجتماعی تأثیر مستقیمی روی فیلم‌ها داشت و مضامین جدی‌تری بررسی شد. در دهه‌ی 70 مسائل حتی جدی‌تر و عمیق‌تر شدند و یکی از موضوعات تکرارشونده در این دوره یاغی‌گری و شخصیت یاغی است. که مهم‌ترین فیلم آن شورش بدون دلیل است.
در دهه 70 موضوعات فیلم‌های نوجوانان به‌تبع حال و هوای کلی دهه، جدی‌تر شد. کری داستان زورگویی‌های مدرسه و تجربیات ناخوشایند در دبیرستان است. همچنین گرافیتی آمریکایی به مسائل پیچیده‌ی نوجوانان می‌پردازد.
دهه 80 را دوران طلایی ژانر نوجوانانِ می‌دانند. علت اصلی این امر حضور جان هیوز بود که پایه‌گذار سبک جدیدی از فیلم‌های نوجوانانه شد، فیلم‌های او اغلب با لحنی طنازانه، واقعیت‌های نوجوانی را به تصویر می‌کشند.
در دهه‌ی 80میلادی همچنین شاهد ظهور ژانر اسلشر و نوجوانانه بودیم که اگرچه با بودجه‌های کم و کیفیت‌های نازل تولید می‌شدند اما بسیار پرطرفدار بودند.

ویژگی‌های فیلم‌های نوجوانانه:

تغییرات فیزیکی و روانی قهرمان از ویژگی‌های اصلی فیلم‌های نوجوانانه است.
در این فیلم‌ها، مواجهه با واقعیت تاریک جهان، معصومیت شخصیت نوجوان را خدشه‌دار می‌کند.
اولین تجربه‌های احساسی و اتفاقات مهم و تأثیرگذار نیز از مسائلی است که در این ژانر بررسی می‌شود.
یاغی‌گری و خلاف جریان رایج حرکت کردن از ویژگی‌های قهرمان نوجوان است.

در فیلم‌های نوجوانانه‌ی سال‌های 2000 تا 2010 آنها به‌عنوان مخاطبانی باهوش و عاقل معرفی می‌شدند که تنها باید تا بزرگ‌سال شدن صبر می‌کردند. بنابراین فیلم‌های این دوره به مسائل خشونت‌آمیز و تاریکی چون تیراندازی در مدارس، کنترل افراطی والدین، زورگویی در دبیرستان و طبقه اجتماعی و تفاوت‌های اجتماعی و اقتصادی پرداختند.

معرفی فیلم

تنگ ماهی Fish Tank
کارگردان: آندرئا آرنولد

در حاشیه‌ی شهر اسکس در انگلستان، احساسات دختری نوجوان با خانواده‌ای ازهم‌گسیخته، از نگاه کنجکاو و واقع‌بین آندرئا آرنولد به تصویر کشیده می‌شود. میا ویلیامز، نوجوان 15 ساله‌ای است که انگار در تنگ ماهی گیر افتاده و تنها راه نجاتش رقص هیپ‌هاپ است.

جونو Juno
کارگردان: جیسن رایتمن

این فیلم اگرچه یکی از تکرارشونده‌ترین موضوعات در ژانر نوجوانانه یعنی بارداری ناخواسته‌ی نوجوانان را به تصویر می‌کشد اما روشش برای این کار اصلاً کلیشه‌ای نیست. نویسنده(دیابلو کودی) با طنز و بازیگوشی، شخصیت‌هایش را با واقعیت مواجه می‌کند و بدون شعارزدگی بر اهمیت دوستی، خانواده و غیرقابل‌پیش‌بینی بودن زندگی، تأکید می‌کند.

قلمرو طلوع ماه Moonrise Kingdom
کارگردان: وس اندرسن

سوزی بیشاپ 12 ساله و سم شاکوسکی عاشق همدیگرند و می‌خواهند به‌عنوان وصله‌های ناجور و اهالی عجیب‌وغریب محله به‌جای دیگری بگریزند. محلی که هنوز رام قیود دست و پاگیر بزرگ‌ترها نشده است. سبک بصری وس اندرسن و وسواس بی‌اندازه‌ی او در قاب‌بندی در این فیلم نیز به چشم می‌خورد و به زیبایی داستان فرار سوزی و سم می‌افزاید.

من و ارل و دختر در حال مرگ Me and Earl, The dying Girl
کارگردان: آلفونسو گومز ریخون

گرگ گین نوجوانی است که روزهایش را در انزوا به ساختن پارودی های مسخره از فیلم‌های کلاسیک می‌گذراند تا اینکه مادرش از او می‌خواهد که با ریچل کوشنر که مبتلا به بیماری است دوست شود. گرگ با بدبینی ذاتی‌اش به ریچل نزدیک می‌شود ولی برخلاف تصور قرار نیست او ناگهان عاشق ریچل شود یا بیماری ریچل دستمایه‌ای برای سانتی مانتالیسم و دلسوزی مخاطب باشد، بلکه فیلم نگاهی واقع‌بینانه به دوستی آن دو و مرگ تدریجی ریچل دارد و تأثیرگذاری‌اش در یافتن طنز در تراژیک‌ترین اتفاقات و صداقت روایت آن است.

نیمه‌ی دهه‌ی 90 Mid-90s
کارگردان: جونا هیل

لس‌آنجلس دهه‌ی 90، استیوی سیزده‌ساله نمی‌تواند با مادر و برادر بزرگش ارتباط برقرار کند، در مدرسه هم کسی او را تحویل نمی‌گیرد، او با گروه عجیبی از اسکیت‌بازها آشنا می‌شود و تلاش می‌کند تا در گروه جای خودش را پیدا کند. داستان نیمه‌ی دهه 90 بیش از هر چیز داستان تلاش پسری نوجوان برای پذیرفته شدن است و فیلم نگاهی تلخ و واقعی به این موضوع دارد.

بررسی ژانر نوجوان با معرفی 5 کتاب و 5 فیلم نوجوانانه

پرنیان مصطفوی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.