از 1946 تا کنون، کن بستر سینمای یاغی و خالص و شخصی است. جایی برای کشف صداهای تازه، اسطوره‌ها و در مواردی به چالش کشیدن مرزهای هنر. در این فضای ویژه، زنان توانستند احساس و اندیشه‌ی انسان را در والاترین شکل ممکن خلق کنند.
می‌توان ادعا کرد به علت توجه به فرم‌های نو و بیان شخصی در کن، زنان عمیق‌ترین سطح همذات‌پنداری در تاریخ سینما را برای اولین بار در بستر این جشنواره به جهان عرضه کردند. در این یادداشت به بررسی سه زن می‌پردازیم که ثابت کردند فرای مناسبات اجتماعی،‌ داستان‌های زنانه می‌توانند عمیقاً انسانی و جهان‌شمول باشند و ابعاد تازه‌ای از درک روابط انسانی را پیش روی مخاطبان خود بگذارند.

جین کمپیون/ قدرت تازه
جین کمپیون در سال 1982، برای فیلم کوتاه peel برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه در کن شد و 11 سال بعد در سال 1993، با ساخت پیانو توانست اولین زنی باشد که نخل طلای کن بگیرد. پیانو داستان آدا، زنی با اختلال کلامی بود که از بند ازدواجی اجباری می‌گریخت و زبان جدیدی را برای جهان ترجمه می‌کرد. زبانی که با سکوت، لمس و حضور بدن زن معنا میافت. زبانی که تمام اجزا و اشیای آن روح داشتند و استعاره‌ای از احساسات آدمی بودند. دست کشیدن به یک پیانو میل و تمنای لمس یک زن بود و چشم‌ها کلماتی جادویی و تأثیرگذار بودند، به گونه‌ای که نگاه آدا آنچنان تجلی کلماتِ نه و نمی‌خواهم می‌شد که همسر او حتی نمی‌توانست او را لمس کند و ادعا میکرد آدا به زبان آمده و می‌گوید او را نمی‌خواهد!
تصویر کمیپون از زن نه موضوعی برای تماشا، که سوژه‌ای برای زیستن بود.

قدرت پیانو در فرم زنانه و منحصربه‌فردش بود و منشاء این فرم نگاه ویژه‌ی‌ای بود که کمپیون به مفهوم بیان و بروز جهان داشت. او اعتقاد داشت هنر واقعی زمانی متولد می‌شود که جرأت کنی چیزهایی را بیان کنی که دیگران نمی‌بینند یا نمی‌خواهند ببینند.
میراث او جهانی بود در آن فرم زنانه، زبانی با قواعد و اصول خود بود. زبانی که در آن سکوت و میل به صدا و بدن ترجمه می‌شد و به مخاطبش این امکان را می‌داد که جسارت کشف نادیدنی‌ها را داشته باشد.

سلین سیاما/ زنِ زندگی
سلین سیاما با خلق پرتره زنی در آتش فرمی زنانه ساخت که زبان سینما را گسترده‌تر کرد. این فیلم در کن 2019 جایزه بهترین فیلمنامه و بهترین فیلم دگرباشی را گرفت و به گفته‌ی مخاطبان و منتقدان، تمثیلی از وحدت عشق و هنر و زن شد.
سیاما که خود هم‌جنسگرا است، همواره در فیلم‌هایش دغدغه‌ی مسائل مربوط به جنسیت را داشته و گرایش خود به زنان را در سینما بازتعریف کرده است.

در مصاحبه‌ای با نشریه Cinéaste، سیاما درباره‌ی نگاه زنانه در سینما می‌گوید:
«نگاه فعال به معنای به اشتراک گذاشتن تجربه‌ی شخصیت است. وقتی زنان شیء‌واره می‌شوند، نگاه منفعل است. اما من می‌خواهم تجربه‌ی شخصیت را با تماشاگر به اشتراک بگذارم»

سیاما در پرتره زنی در آتش، تجربه شناخت یک زن را با مخاطبش به اشتراک می‌گذارد. داستان فیلم در مورد نقاش زنی به نام میریام است که وظیفه دارد به طور پنهانی زنی اشراف‌زاده به نام هی‌لوییز را نقاشی کند. میریام تنها با نگاهش وجود هی‌لوییز را به هنر تبدیل می‌کند و هی‌لوییز با شناخت میریام درک و دریافت تازه‌ای از موسیقی و هنر و آزادی می‌یابد. این ارتباط ویژه در نهایت به عشق می‌انجامد.
سیاما در فیلم قاعده‌ی جدیدی برای زبان زنانه تعریف می‌کند. زبانی که در آن مشاهده یک زن معنای عشق، هنر و آزادی است؛ نه به عنوان یک بیانیه یا شعار، بلکه در قالب حسی عمیق و چند بعدی که در تاروپود فیلم آمیخته شده.
سیاما در مصاحبه‌هایش بارها اشاره کرده که در این فیلم سعی کرده است در هر لحظه، قدرت زنان را از طریق نگاه‌ها و احساساتشان بیان کند.

پایال کاپادیا / شهوت شرقی
پایال کاپادیا با هر آن‌چه نور می‌پنداریم، تنها نماینده سینمای هند در کن 2024 بود. پس از سی سال غیبت سینمای هنری هند در این جشنواره، کاپادیا صدای تازه‌ای را از جنوب آسیا به گوش جهان رساند. همان‌گونه که فیلمش صدای زنانی بود که در شلوغی روزمرگی بمبئی، میان تضاد سنت و مدرنیته، به دنبال معنا، میل و آزادی می‌گشتند. کاپادیا با تلفیق واقعیت و خیال، مستند و داستان، زبانی نو آفرید که تجربه زنانه را از منظر شرقی و در دل جامعه‌ای مردسالار بازتعریف می‌کرد. دوربین او فقط ثبت‌گر نبود، بلکه در سکوتش، در مکث‌هایش و در امتداد قاب‌هایی که در دل شهر می‌چرخید، خود بدل به یک کنش زنانه می‌شد. سینمای او شهوتِ دیدن بود؛ شهوتِ لمس جزئیات و بازخوانی خاطرات سرکوب‌شده. کاپادیا نشان داد که زن شرقی، دیگر فقط سوژه روایت نیست، بلکه راوی، شاعر و مولف تجربه خویش است.

کمپیون، سیاما، کاپادیا و تمام زنان دیگری که در کن حضور داشتند، هرکدام به‌نحوی ثابت کردند که زن، تنها یک سوژه برای تماشا یا روایتی حاشیه‌ای نیست؛ بلکه خود می‌تواند یک اندیشه و یک جهان باشد. جهانی مستقل، حساس، عمیق و پر از کشف‌های تازه.
این زنان با آثارشان نشان دادند که نگاه زنانه نه تنها ظرفیت بیان تجربه‌های شخصی را دارد، بلکه می‌تواند به دریافت‌های نو از هستی، طبیعت و روابط انسانی بینجامد. آن‌ها با زبان‌های متفاوت اما دغدغه‌ای مشترک، سینمای هنری را از جنس خلاقیت، شهود، میل و آزادی زنانه غنی کردند و راه را برای نسلی از زنان فیلم‌ساز گشودند که می‌خواهند جهان را از منظر خودشان بسازند، روایت کنند و تغییر دهند.

رد پای زنان در جشنواره کن

تینا صفارزادگان

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.