گاهی یک تغییر نگاه، از جایی شروع می‌شود که اصلاً انتظارش را نداری. برای من، جلسه‌ی اول دوره‌ی عرضه و پخش بین‌المللی فیلم با پوریا موسوی در مدرسه فیلم ماجرا همین نقطه‌ی دگرگونی بود. او با بیانی شفاف و دقیق، دنیایی را نشانمان داد که همیشه نادیده گرفته بودیم: دنیای پخش فیلم.
و حالا می‌دانستم، پخش پایان راه فیلم نیست؛ آغاز مسیر دیده شدن آن است. همان چند دقیقه‌ی اول کلاس، چشمم را باز کرد. پخش نه یک مرحله‌ی اضافه، که بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند فیلمسازی‌ست؛ تا آن‌جا که حتی پیش از نوشتن فیلمنامه باید به آن فکر کرد. چون پخش، ادامه‌ی خلاقیت توست؛ پلی میان فیلمت و تماشاگری که جایی در دنیا منتظر شنیدن صدای توست.
این مقاله که بر پایه‌ی تجربه‌ی من در مدرسه‌ ماجرا نوشته شده، تلاشی‌ست برای ساختن نقشه‌ای برای فیلمسازان جوانی که می‌خواهند فیلمشان نه فقط ساخته، که واقعاً دیده شود. از اولین ایده تا آخرین مرحله‌ی توزیع، آنچه در این مسیر یاد گرفته‌ام، اینجاست.
ساده، شفاف، و کاملاً کاربردی.

اگر از ابتدا به پخش فکر نکنی، شاید اصلاً فیلمت دیده نشود

بیشتر فیلمسازهای جوان، پخش را مرحله‌ای بعد از ساخت فیلم می‌دانند؛ وقتی فیلم تمام شد، تازه به فکر جشنواره‌ها می‌افتند. اما اگر واقعاً می‌خواهی فیلمت راه خودش را پیدا کند، باید از همان ابتدا، از لحظه‌ای که ایده‌ای در ذهنت جرقه می‌زند، به پخش فکر کنی.
دوره‌ی پخش با پوریا موسوی در مدرسه‌ ماجرا برای من این واقعیت را روشن کرد: پخش، بخشی جدا از تولید نیست. بخشی از طراحی فیلم است. اگر می‌خواهی فیلمت دیده شود، باید جشنواره‌ها را بشناسی؛ بدانـی کدامشان چه نوع فیلمی می‌خواهند، چه مدت‌زمانی، با چه روایتی، و در چه فرمتی.
پخش یعنی جهت‌ دادن به فیلم، نه فقط در پایان، که از همان آغاز. وگرنه ممکن است تمام انرژی‌ات را صرف ساخت فیلمی کنی که هیچ جشنواره‌ای آن را نپذیرد، یا هیچ پلتفرمی نتواند آن را نمایش دهد.
فیلمسازی بدون فکر به پخش، مثل نوشتن نامه‌ای‌ست که پاکت ندارد. دیده شدن، نیاز به آمادگی دارد: از شناخت درست جشنواره‌ها گرفته تا انتخاب زمان مناسب ارسال، تا بسته‌ی معرفی حرفه‌ای. گاهی هم دل می‌سپری به یک دوست. دوستی که شاید نیتش خیر باشد، اما تجربه یا درک درستی از پخش ندارد و فقط بلد است فیلم را توی یک پلتفرم آپلود کند، بدون اینکه استراتژی‌ای پشت ماجرا باشد، بدون شناخت جشنواره‌ها، بدون ترجمه‌ی درست، بدون درک بازاریابی بین‌المللی فیلم کوتاه.
نتیجه: فیلمت توی صف طولانی جشنواره‌های بی‌ربط گم می‌شود. نه داوری می‌بیندش، نه مخاطبی می‌شنود ازش.

اشتباه رایج در پخش فیلم: توهم جهانی بودن

یکی از پرتکرارترین اشتباه‌های فیلم‌سازان جوان این است:
«فیلمم رو ساختم، حالا وقتشه دنیا ببینه!»

اما فقط چون فیلمت زیرنویس انگلیسی دارد، دلیل نمی‌شود برای جهان ساخته شده باشد. پخش جهانی، یعنی شناخت دقیق مخاطب جهانی. یعنی بدانی قرار است فیلمت با چه چشمی دیده و با چه ذهنیتی فهمیده و در چه بستر فرهنگی‌ای تفسیر شود. این، فقط با اشتیاق حاصل نمی‌شود؛ بلکه نیاز به دقت، شناخت، و ظرافت دارد.
گاهی فیلمی می‌سازی که برای خودت و ما، جذاب است، عمیق و بامزه‌ است. اما وقتی می‌رسد به یک داور در سوئد، یا برنامه‌ریز در ژاپن، یا مدیر جشنواره‌ای در کانادا، آن قصه‌ با همه‌ی لطافت‌ها و اشاره‌ها و شوخی‌های زبان فارسی، هیچ معنایی برایش ندارد. مثلاً فیلمی که تمام روایتش وابسته به اصطلاحات خاص یا شوخی‌های کلامی زبان ماست، برای کسی بیرون از این فرهنگ، فقط یک تصویر ساکت و مبهم است .یا بدتر از همه: فیلمی با موسیقی مشهور، بدون گرفتن مجوز. چیزی که در جشنواره‌های جهانی مساوی با حذف بی‌چون‌وچراست، حتی اگر فیلمت شاهکار باشد. پس اگر می‌خواهی جهانی فکر کنی، اول باید جهانی بسازی. نه برای دل داورها، بلکه برای این‌که حرفت، تصویرت، و نگاهت، فراتر از مرزها معنا پیدا کند.

شناخت جشنواره، کلید موفقیت در پخش فیلم

در مسیر پخش، همه از جشنواره‌ها حرف می‌زنند. اما چیزی که کم‌تر کسی جدی می‌گیرد، شناخت دقیق خودِ جشنواره‌هاست. هر جشنواره فقط دنبال «فیلم خوب» نیست؛ دنبال فیلمی‌ست که با هویت و سیاست‌هایش هماهنگ باشد.
در دوره‌ی پخش با پوریا موسوی در مدرسه‌ فیلم ماجرا، یاد گرفتیم که کن، ونیز، برلین یا حتی جشنواره‌های کوچک‌تر، هرکدام نگاهی خاص به سینما دارند. این یعنی فیلمی که به جشنواره کن می‌فرستی، باید زبانی تصویری، ساختاری و نگاهی داشته باشد که با خط‌مشی آن جشنواره هم‌سو باشد.
شناخت جشنواره، یعنی شناخت مخاطب. قرار نیست فیلمت را برای هرجایی بفرستی. باید دقیق بدانی که مخاطب اصلی‌ات کیست و کجاست؟ این شناخت، شانس دیده شدن فیلم را چند برابر می‌کند. در غیر این‌ صورت، ممکن است بهترین فیلمت، تنها به‌خاطر ناهماهنگی با فضای جشنواره، نادیده گرفته شود.

فیلمت باید حرف بزند، حتی قبل از اولین فریم

قبل از آن‌که داور جشنواره اولین فریم از فیلمت را ببیند، با چه چیزی روبه‌رو می‌شود؟ با خودِ فیلم؟.. نه! با پرونده‌ای که تو درباره‌ی فیلمت ساخته‌ای. معرفی فیلم، از خود فیلم مهم‌تر است. این معرفی شامل چند ابزار کلیدی‌ست که باید با دقت، سلیقه و صداقت آماده شوند:

متنی از زبان کارگردان: نه بیانیه، نه توضیح فنی، بلکه روایتی از چرایی ساخت فیلم. این متن باید یک قفل را باز کند؛ پنجره‌ای رو به فیلم.
خلاصه داستان یا لاگ لاین: خیلی کوتاه، مثل پشت جلد کتاب؛ یا کمی مفصل‌تر، برای شناخت فضای روایت. قرار نیست داستان را لو بدهیم، فقط باید کنجکاوی برانگیز باشد.
بیوگرافی سازندگان: مهم نیست اولین فیلمت است یا دهمین؛ باید بلد باشی خودت و تیمت را حرفه‌ای و باورپذیر معرفی کنی.
پوستر فیلم: نه فقط زیبا، بلکه روایت‌گر. تصویری که حال‌و‌هوای فیلم را در خودش نگه دارد.
تیزر رسمی: فرصتی ۳۰ ثانیه‌ای برای انتقال روح فیلم؛ نه تبلیغ، نه خلاصه، بلکه یک حس. یک تپش از دل فیلم.
نسخه‌ی نهایی فیلم با فرمت‌های دقیق: هر جشنواره فرمت خاص خودش را می‌خواهد. باید با دقت آماده باشد.
مدارک موسیقی و محتواهای غیراصلی: قانون در این‌جا شوخی‌بردار نیست. یک اشتباه در حق نشر" حق کپی رایت"، ممکن است کل پخش را نابود کند. همه‌ی این‌ها با هم، معرفی حرفه‌ای فیلم تو را می‌سازند. اگر درست و دقیق آماده نشوند، فیلم تو مثل کسی‌ست که بی‌دعوت‌نامه به یک مهمانی لوکس آمده و هیچ‌کس هم چراغی برای دیدنش روشن نمی‌کند.

ارسال فیلم:جایی که باید به وقتش وارد بازی شوی
فیلمت ساخته شده. مدارکت هم آماده‌ست. حالا وقتِ فرستادنش است، اما نه هر جور فرستادنی. اینجا باید دقیق، حرفه‌ای و درست عمل کنی. چون در دنیای پخش، حتی یک اشتباه ساده ممکن است فیلم‌ تو را از چرخه‌ی داوری خارج کند.
آموختیم که ارسال فیلم، خودش یک هنر است؛ هنری از جنس دقت، زمان‌بندی و استراتژی. چند نکته‌ی کلیدی که باید همیشه در ذهن داشته باشی:
مهلت ارسال: بیشتر جشنواره‌ها نه وقت دارند، نه دل. اگر مهلت را از دست بدهی، حتی بهترین فیلم هم وارد نمی‌شود. تاریخ‌ها را همیشه زودتر چک کن و برای ارسال، دقیقه‌شماری کن.
فرمت فایل: بعضی جشنواره‌ها فایل‌های سنگین ProRes می‌خواهند، بعضی‌ها MP4 با حجم مشخص. ارسال فایل اشتباه، یعنی حذف از بازی.
پلتفرم ارسال: هر جشنواره مسیر خودش را دارد ، مثل FilmFreeway یا پورتال‌های اختصاصی. با دقت دستورالعمل‌ها را بخوان و از مسیر رسمی پیش برو. هیچ‌وقت از ایمیل یا روش‌های غیررسمی استفاده نکن.
بررسی وضعیت ارسال: کار ارسال تمام نشده تا وقتی‌که مطمئن نشوی فیلمت «در صف بررسی» قرار گرفته. حواست را جمع کن تا فیلمت بی‌صدا حذف نشود. ارسال فیلم یعنی ایستادن جلوی درِ سالن‌های جهانی.
این لحظه، لحظه‌ای‌ست که باید با دقت و اعتماد واردش شوی. پس اگر جدی گرفته نشود، تمام زحماتت پشت در می‌ماند.

پخش فقط ارسال نیست؛ روایت درست، ابزار درست، و آدم درست می‌خواهد

در مدرسه‌ ماجرا، وقتی در دوره‌ی پخش بین‌المللی فیلم با پوریا موسوی جلوتر رفتیم، تازه فهمیدیم پخش یعنی چه. پخش فقط این نیست که فیلم را به جشنواره‌ها بفرستی و منتظر نتیجه بمانی. پخش یعنی «روایت»، یعنی «انتخاب»، یعنی «شخصیت دادن» به فیلمت در دنیای بیرون.
هر فیلم، مثل یک موجود زنده‌ست. برای دیده شدن، باید یاد بگیرد چطور خودش را معرفی کند، با چه زبانی، در چه زمان‌هایی، و به چه کسانی.

برای این کار، به سه چیز نیاز داری:

روایت درست:
فیلم تو باید قصه‌ی پخشش را بلد باشد. این یعنی بدانی چرا این فیلم باید به این جشنواره برود، یا چرا نباید. بدانی فیلمت در چه بازاری، چه مخاطبی و چه نوع دیده‌شدنی بیشتر می‌درخشد. بدون این درک، مثل این است که چراغی را در تاریکی روشن نکنی و انتظار داشته باشی کسی آن را ببیند.
ابزار درست:
فیلم فقط فیلم نیست. ابزارهای پخش هم بخشی از اثرند: تیزر، پوستر، متن معرفی، بیانیه‌ی کارگردان، خلاصه داستان، زیرنویس حرفه‌ای، فرمت دقیق و… هر کدام از این‌ها اگر درست نباشند، می‌توانند اعتبار فیلمت را زیر سوال ببرند. پس یاد گرفتیم این ابزارها فقط ضمائم نیستند؛ خودِ پخش‌اند.
آدم درست:
پخش، بدون همراهی آدم‌های آگاه، بسیار سخت‌تر و پراشتباه‌تر می‌شود. منتورشیپ‌ها، مشاوران پخش، دفاتر توزیع، حتی دوستان باتجربه‌تر همه می‌توانند نقشی حیاتی داشته باشند. مهم این است که یاد بگیری کمک بخواهی، مشورت بگیری، و گول «خودم تنهایی بلدم» را نخوری.
پخش، یعنی ایستادن وسط میدان دیده‌شدن. و این میدان، بدون برنامه، بدون شناخت، و بدون تیم، مانند میدان مین است.

منتورشیپ پخش بین‌المللی فیلم: راهنمایی در مسیر پر چالش پخش فیلم، یعنی بی‌تجربه وارد نشو

پخش بین‌المللی فیلم، مهارتی‌ست که با آزمون و خطا به دست نمی‌آید. چون اشتباه در پخش، فقط یک اشتباه ساده نیست؛ ممکن است فرصت طلایی برای دیده شدن فیلمت را برای همیشه از بین ببرد.
برای همین، حضور یک منتور پخش (یا همراه باتجربه در مسیر پخش) می‌تواند تعیین‌کننده باشد. در مدرسه‌ی ماجرا، جلسات خصوصی منتورشیپ سینما مثل «منتورشیپ پخش بین‌المللی فیلم» برای همین طراحی شده‌اند: همراهی گام‌به‌گام با فیلمساز، برای آماده‌سازی پکیج پخش، انتخاب جشنواره‌ها، تدوین استراتژی، و حتی برنامه‌ریزی برای بعد از نمایش فیلم.
منتور پخش کسی‌ست که بازار را می‌شناسد، اشتباهات متداول را دیده، و راه‌های بهتر را پیشنهاد می‌دهد. پخش با منتور، یعنی قدم زدن در مسیر تاریک اما با یک چراغ روشن و آدم درستی که می‌توانی به او تکیه کنی.

فیلمت را بساز

فیلمت را بساز با تمام عشق، با همه‌ی حواست، با ریزبینی و باوری که تو را به این مسیر کشانده است. و وقتی آماده شد، بفرستش برای جهان، نه فقط برای اینکه دیده شود، بلکه انگار داری خودت را می‌فرستی به دل یک ملاقات بزرگ؛ ملاقات با آدم‌هایی که هنوز نمی‌دانی کیستند، ولی می‌توانی حسشان کنی.ملاقات با تماشاگر، با داور، با سالن تاریک، با روشنایی پروژکتور. انگار داری خودت را نشان می‌دهی با همه‌ی داستانت، و با ایمانی که باعث شد از اولین فکر تا آخرین فریم، لحظه‌ای دست نکشی.

فیلم، فقط تصویر نیست.

بلکه یک حضور زنده‌ست؛ امتداد فکر و دل و تجربه‌هایت و وقتی بهش بال پخش می‌دهی، یعنی باور داری که حرف تو ارزش شنیدن دارد؛ که جهان می‌تواند با تو همراه شود ، حتی اگر کوتاه، حتی اگر بی‌زرق‌وبرق….

پخش فیلم جایی که فیلم واقعاً آغاز می‌شود

شهره ریاحی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.