تدوین در سینما، هنری پنهان است که به شکل‌دهی ریتم، روایت و حس‌وحال یک فیلم کمک می‌کند. از میان تکنیک‌های متعدد تدوین، «کات در حال حرکت» (Cut on Action) یکی از قدرتمندترین و در عین حال نامحسوس‌ترین ابزارها برای حفظ پیوستگی و جذب مخاطب است. این مقاله به بررسی این تکنیک، ویژگی‌ها، کارکردها و سپس تحلیل کاربرد ماهرانه‌ی آن در شاهکار انیمه، یعنی فیلم «پرفکت بلو» (Perfect Blue) به کارگردانی ساتوشی کن می‌پردازد.

کات در حال حرکت چیست؟

«کات در حال حرکت» که با عنوان «تطبیق روی حرکت» (Match on Action) نیز شناخته می‌شود، یک تکنیک تدوین است که در آن، تدوین‌گر در میانه‌ی یک عمل فیزیکی، از یک نما به نمای دیگر کات می‌زند. هدف اصلی این کار، ایجاد یک انتقال بصری نرم و نامحسوس است که توجه بیننده را از فرآیند تدوین منحرف کرده و او را تمام و کمال درگیر جریان داستان نگه دارد. به عنوان مثال، هنگامی که شخصیتی دستگیره‌ی دری را می‌گیرد و می‌چرخاند، تدوین‌گر می‌تواند در لحظه چرخش دست، به نمای دیگری از داخل اتاق کات بزند که همان شخصیت در حال وارد شدن به اتاق است. این کار به مخاطب این حس را القا می‌کند که زمان و فضا بدون هیچ‌گونه وقفه‌ای به صورت پیوسته در حال جریان است.

ویژگی‌ها و کارکردها

ویژگی اصلی کات در حال حرکت، نامرئی بودن آن است. این تکنیک با بهره‌گیری از نحوه‌ی عملکرد چشم انسان، که به طور طبیعی حرکت را دنبال می‌کند، برش را پنهان می‌کند. وقتی چشمان ما در حال ردیابی یک عمل هستند، کمتر متوجه تغییر ناگهانی در زاویه‌ی دوربین یا مکان می‌شویم.

کارکردهای این تکنیک شامل موارد زیر است:

حفظ پیوستگی (Continuity): مهم‌ترین کارکرد آن، حفظ پیوستگی روایت است. این تکنیک به تدوین‌گر اجازه می‌دهد تا بدون ایجاد پرش‌های ناگهانی، از زوایای مختلف به یک صحنه نگاه کند و جزئیات مهم را به نمایش بگذارد.
افزایش ریتم و سرعت: در صحنه‌های اکشن یا پرهیجان، استفاده‌ی سریع از کات‌های در حال حرکت می‌تواند تنش و انرژی صحنه را بالا ببرد و ضربان قلب بیننده را با اتفاقات هماهنگ کند.
فشردگی زمان: با استفاده از این کات‌ها می‌توان چندین نمای مختلف را به گونه‌ای به هم وصل کرد که یک عمل طولانی را در زمان کوتاهی نمایش دهد، بدون اینکه احساس حذف بخش‌هایی از آن به بیننده دست بدهد.
جذب مخاطب: با پنهان کردن برش‌ها، مخاطب کاملاً در دنیای فیلم غوطه‌ور می‌شود و حواس او به مکانیک پشت دوربین پرت نمی‌شود.

استفاده از کات در حرکت به اندازه‌ی خود هنر تدوین قدمت دارد و با پیشرفت تکنیک‌های سینمایی، تکامل یافته است. در طول تاریخ، این تکنیک به عنوان ستون اصلی «پیوستگی بصری» (Continuity Editing) شناخته شده و فیلمسازان متعددی از آن برای روان‌سازی روایت استفاده کرده‌اند.

سینمای کلاسیک هالیوود:

در دوران طلایی هالیوود، استفاده از کات در حرکت به یک استاندارد تبدیل شد. تدوین‌گران از این تکنیک برای ایجاد جریان بصری یکنواخت و نامحسوس استفاده می‌کردند تا مخاطب بدون حواس‌پرتی درگیر داستان بماند. نمونه‌های کلاسیک این دوره شامل فیلم‌های وسترن می‌شود که در آن‌ها کات در حال حرکت برای دنبال کردن شخصیت‌ها در حین سوارکاری یا درگیری‌ها به کار می‌رفت. این کار به تدوین‌گر اجازه می‌داد تا از نماهای عریض به نماهای نزدیک کات بزند و جزئیات مهم را به نمایش بگذارد، بدون اینکه پیوستگی صحنه از بین برود.

ورود به ژانرهای مختلف:

با گذشت زمان، کارگردانان ژانرهای مختلف، کاربردهای نوینی برای کات در حرکت پیدا کردند.

در فیلم‌های اکشن، این تکنیک به ابزاری قدرتمند برای افزایش ریتم و سرعت تبدیل شد. کات‌های سریع در میانه حرکاتی مانند ضربات مشت یا تعقیب‌وگریز، هیجان صحنه را به اوج می‌رساند.

در ژانرهای هیجان‌انگیز، کات در حرکت برای ایجاد تعلیق به کار گرفته شد. مثلاً هنگام ورود یک شخصیت به یک اتاق، می‌توان با کات زدن در لحظه باز کردن در، به نمای داخل اتاق رفت و با نمایش یک جزئیات کوچک اما مهم، تنش را افزایش داد.

تغییر رویکرد در سینمای مدرن و پسا‌مدرن:

در سینمای مدرن و به‌ویژه آثار فیلمسازان نوآور، رویکرد به کات در حرکت دچار تحول شد. برخی کارگردانان به جای پنهان کردن برش، از آن برای اهداف هنری و روان‌شناختی استفاده کردند. در این رویکرد، کات در حرکت دیگر فقط ابزاری برای پیوستگی نبود، بلکه می‌توانست برای ایجاد گسستگی، ابهام و القای حس سردرگمی در ذهن مخاطب به کار رود. فیلمسازانی مانند ساتوشی کن در «پرفکت بلو» از این تکنیک برای به هم ریختن مرزهای واقعیت و خیال استفاده کردند که نمونه‌ای برجسته از این رویکرد جدید است.

تحلیل کات در حال حرکت در فیلم «پرفکت بلو»

فیلم «پرفکت بلو» به کارگردانی ساتوشی کن، یک تریلر روان‌شناختی است که به شکلی ماهرانه از تدوین برای ایجاد حس سردرگمی و عدم قطعیت در ذهن مخاطب استفاده می‌کند. ساتوشی کن، به جای استفاده از تدوین برای ایجاد یک پیوستگی بصری ساده، آن را به ابزاری برای به هم ریختن مرزهای واقعیت و خیال تبدیل کرده است. کات در حال حرکت در این فیلم، نه تنها برای پیوستگی، بلکه برای ایجاد گسستگی و القای حس از هم پاشیدن ذهن شخصیت اصلی، میما، به کار گرفته می‌شود.

یکی از بهترین نمونه‌های این تکنیک، در صحنه‌ای کلیدی از فیلم دیده می‌شود:

تحلیل یک سکانس کلیدی:

در اوایل فیلم، میما تصمیم می‌گیرد گروه موسیقی پاپ خود را ترک کند و وارد دنیای بازیگری شود. سکانسی که در آن او برای اولین بار به آپارتمان جدیدش می‌رود، به شکلی خلاقانه از کات در حال حرکت برای ایجاد سردرگمی استفاده می‌کند. میما در حال ورود به آپارتمان است و دستش را روی دستگیره در می‌گذارد. دوربین روی این حرکت متمرکز است. در همین لحظه، به جای اینکه وارد آپارتمان او شویم، تدوین‌گر کات می‌زند به نمای میما که در حال خروج از صحنه آخرین کنسرت خود در یک استادیوم است و دوربین همچنان حرکت او را دنبال می‌کند.

این برش، یک کات در حال حرکت دقیق و برنامه‌ریزی‌شده است، اما عملکرد آن کاملاً برعکس کارکرد معمول این تکنیک است. به جای حفظ پیوستگی، این کات یک گسست شدید در زمان و مکان ایجاد می‌کند. مخاطب به طور ناخودآگاه انتظار دارد که میما وارد آپارتمان شود، اما ناگهان او را در زمان و مکانی متفاوت می‌بیند.

کارکرد این برش در «پرفکت بلو»:

این تکنیک نه تنها یک انتقال خلاقانه است، بلکه یک بیانیه هنری و روان‌شناختی مهم است. این برش‌ها نشان‌دهنده از هم گسستگی درونی میما هستند. در حالی که او تلاش می‌کند خود گذشته‌اش را رها کند و به سمت آینده‌ای جدید برود (رفتن به آپارتمان)، اما همچنان درگیر هویت قبلی‌اش به عنوان یک ستاره پاپ است (خروج از صحنه کنسرت). این کات در حال حرکت به ما کمک می‌کند تا بدون نیاز به دیالوگ، کشمکش درونی میما بین "میما"ی جدید و "میما"ی قدیمی را درک کنیم.

ساتوشی کن در طول فیلم بارها از چنین کات‌هایی استفاده می‌کند تا مرز بین واقعیت و توهم را محو کند. او صحنه‌هایی را که میما در حال بازی کردن در سریال تلویزیونی است، با صحنه‌هایی از زندگی واقعی او به صورت سیال به هم می‌دوزد. مثلاً صحنه‌ای از فیلمبرداری که کارگردان می‌گوید "کات!" ناگهان به صحنه‌ای از زندگی واقعی میما تبدیل می‌شود که از خواب بیدار شده است. این استفاده‌ی متناقض از کات در حال حرکت، نه تنها برای پنهان کردن برش نیست، بلکه برای برجسته کردن آن و القای حس سرگشتگی و پارانویا در مخاطب است.

نتیجه‌گیری

«کات در حال حرکت» یک تکنیک بنیادین در تدوین فیلم است که به طور سنتی برای ایجاد پیوستگی و ریتم روان به کار می‌رود. با این حال، در دست یک هنرمند نوآور همچون ساتوشی کن، این تکنیک می‌تواند به ابزاری قدرتمند برای زیر سؤال بردن خود پیوستگی تبدیل شود. در فیلم «پرفکت بلو»، کات در حال حرکت نه تنها یک برش ساده، بلکه یک ابزار روایی برای بیان از هم پاشیدن هویت و فروپاشی روانی شخصیت اصلی است. این فیلم نمونه‌ای درخشان از این است که چگونه تدوین، فراتر از یک ابزار فنی، می‌تواند به عنصری حیاتی در داستان‌سرایی و انتقال عمیق‌ترین احساسات شخصیت‌ها تبدیل شود.

کات در حال حرکت

پرستو آقایی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.