در این متن می‌خواهیم به بررسی یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین ساختارهای فیلم‌نامه‌نویسی یعنی ساختار سه‌پرده‌ای بپردازیم.
برای درک عمیق‌تر از ساختار سه‌پرده‌ای، ابتدا به‌طور مختصر معرفی و تاریخچه‌ای از آن را ارائه می‌دهیم و سپس به بررسی مفصل اجزای این ساختار با نگاه به فیلم‌های مختلف می‌پردازیم.

تاریخچه‌ی ساختار سه‌پرده‌ای

اغلب ارسطو را اولین فردی می‌دانند که در فن شعر یا بوطیقا به ساختار سه‌پرده‌ای اشاره کرده است. او تراژدی یونانی را با بخش‌هایی به نام پرولوگ، پارادوس، اپیزود، استاسیمون و اگزودوس معرفی کرد. دو بخش اول یعنی پرولوگ و پارادوس اشاره به معرفی شخصیت‌ها و داستان دارد، اپیزود صحنه‌ای دراماتیک است که به یک موسیقی کرال یعنی استاسیمون ختم می‌شود و اگزودوس به نتیجه‌گیری و پایان اثر اشاره دارد؛ بنابراین در ساختار دراماتیک یک تراژدی، دو بخش به معرفی (پرولوگ و پارادوس)، دو بخش به میانه (اپیزود و استاسیمون) و یک بخش به پایان (اگزودوس) اشاره دارد.

ساختار سه‌پرده‌ای

ساختار سه‌پرده‌ای یک مدل روایی است که داستان را به سه بخش تقسیم می‌کند: آغاز، میانه و پایان. سید فیلد در کتاب خود این سه بخش را آغاز، تقابل و گره‌گشایی می‌نامد. هر دو گروه این کلمات برای توصیف این بخش‌ها درست و کاربردی هستند.

پرده‌ی اول

به‌طورکلی پرده‌ی اول، جهان فیلم را می‌سازد، شخصیت کیست، چه هدفی دارد و چه چیز مانع او برای رسیدن به هدفش است؟ پرده‌ی دوم مانع را برای شخصیت پررنگ‌تر می‌کند و کشمکش را قوت می‌بخشد و پرده‌ی سوم داستان را با رسیدن یا نرسیدن قهرمان به هدفش، به نتیجه می‌رساند.

مهم‌ترین نکته درباره‌ی پرده‌ی اول این است که فیلم‌نامه‌نویس برای درگیر کردن مخاطب با داستان حدوداً 10 دقیقه یعنی ده صفحه از فیلم‌نامه زمان دارد؛ بنابراین بسیار مهم است که آغاز جذابی برای داستانش بنویسد. در ادامه ضمن معرفی بخش‌های مختلف پرده‌ی اول به راهکارهایی برای نوشتن بهتر این بخش از فیلم‌نامه می‌پردازیم.

در پرده‌ی اول نویسنده فضا و جهانی که قصه در آن اتفاق می‌افتد، لحن، ژانر و شخصیت اصلی را معرفی می‌کند. پرده‌ی اول از سه بخش تشکیل‌شده است: اکسپوزه، حادثه‌ی محرک و نقطه عطف اول

اکسپوزه: معرفی جهان داستان، پروتاگونیست و زندگی او در این مرحله اتفاق می‌افتد.

مثال: در فیلم جایی برای پیرمردها نیست، اولین نماها بیانگر فضایی است که قصه در آن جریان دارد. نماهایی از طبیعت بیابانی و دورافتاده‌ی غرب تگزاس و دیالوگی فلسفی درباره‌ی تغییر ماهیت خشونت، همگی به ایجاد فضایی تیره‌وتار و وحشت‌آور کمک می‌کنند.

مثال: در فیلم برو بیرون نماهای ابتدایی مرد سیاه‌پوستی را در حال قدم زدن در محله‌ای ثروتمند نشین در اطراف شهر نشان می‌دهد که انگار از حضور در این محله نگران است، او ناگهان ربوده می‌شود. سپس عکاس شهری را می‌بینیم که از بابت ملاقات با والدین دوست‌دختر سفیدپوستش نگران است. این فضاسازی در داستان به‌طورکلی با دامن زدن به نگرانی این دو شخصیت به تنش‌های نژادی حاکم بر جامعه اشاره می‌کند.

مثال: در فیلم اِرین بروکوویچ، او با چند نما از سختی‌های زندگی یک مادر تنها، مصاحبه‌های کاری ناموفق و درگیر شدن در تصادف ماشین و معرفی نه‌چندان جالب خودش در دادگاه به مخاطب معرفی می‌شود.

حادثه‌ی محرک

زمانی که جهان فیلم و پروتاگونیست معرفی شدند و نظم اولیه نمایش داده شد، حادثه یا رویدادی این نظم را در هم می‌شکند. این اتفاق اغلب به شکل تصادف، فرصت یا دعوتی است که قهرمان را از منطقه امن خود بیرون می‌کشد.

مثال: در فیلم روانی هیچکاک، شخصیت اصلی فیلم، ماریون که یک منشی ناراضی است، ناچار می‌شود 40000 دلار از یک مشتری بدزدد تا بتواند زندگی جدیدی را با دوست‌پسرش آغاز کند. این کار او همه‌ی مسیر زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

مثال: در فیلم انگل، پسر یک خانواده‌ی فقیر دعوت به کار می‌شود تا به‌عنوان معلم خصوصی برای یک خانواده‌ی ثروتمند مشغول به کار شود. این سرآغاز همه‌ی اتفاقات بعدی است.

دقت کنید که حادثه‌ی محرک می‌تواند به‌راحتی تأثیر خود را از دست بدهد اگر:

واضح نباشد.
به‌اندازه‌ی کافی مهم و تأثیرگذار نباشد.
پروتاگونیست در مقابل آن منفعل باشد.
بسیار دیر اتفاق بیفتد.
کلیشه‌ای باشد.

پرده‌ی دوم

پرده‌ی دوم داستان را می‌توان کلیدی‌ترین و طولانی‌ترین بخش آن دانست ازآن‌جهت که موانع بر سر راه قهرمان ظاهر می‌شوند و او باید برای رسیدن به هدفش هزینه‌های زیادی بپردازد. قهرمان حتی ممکن است در این نقطه جانش را به خطر بیندازد تا بتواند به هدفش نزدیک شود. پرده‌ی دوم نمایانگر تلاش‌های شخصیت برای رسیدن به هدف و شکست‌هایی است که در مسیر متحمل می‌شود. در پرده‌ی دوم شخصیت به نقطه‌ای می‌رسد که همه‌چیز را از دست می‌دهد و تصور می‌کند که راه دیگری برای پیروزی باقی نمانده است.

در فیلم منچستر کنار دریا لی چندلر که متوجه شده از سوی برادر متوفی‌اش به‌عنوان قیم پسر برادرش در نظر گرفته‌شده در پرده‌ی دوم نه‌تنها با سختی‌های این مسئولیت دشوار که با گذشته‌ای که در تلاش بوده از آن فرار کند، مواجه می‌شود و برای شخصیت اصلی یعنی لی این سخت‌ترین رویارویی است.

نقطه عطف اول

نقطه عطف اول درواقع دروازه‌ی ورود به پرده دوم است. زمانی که نقطه عطف اول در داستان اتفاق می‌افتد پروتاگونیست دیگر نمی‌تواند به نظم اولیه بازگردد. اینجا تفاوت نقطه عطف اول با حادثه‌ی محرک مشخص می‌شود چراکه حادثه‌ی محرک یک دعوت است که شخصیت می‌تواند آن را نپذیرد اما نقطه عطف اول درواقع بعد از پذیرش دعوت اتفاق می‌افتد.

کشمکش: بعد از نقطه عطف اول، شخصیت که دنیای امن گذشته را پشت سر رها کرده است، با دنیای جدیدی با موانع و مشکلات دشوار مواجه می‌شود.

میانه: در این نقطه که تقریباً در وسط فیلم‌نامه قرار می‌گیرد، یک تغییر یا چرخش در داستان، به کشمکش عمق می‌بخشد. این تغییر می‌تواند به شکل افشای یک راز، از دست دادن فرصت و شانس نمایان شود. در این نقطه مسیر قهرمان برای رسیدن به هدفش مشخص‌تر می‌شود.

در نقطه میانی فیلم سکوت بره‌ها، هانیبال کلاریس با فرار خود، باعث می‌شود که داستان مسیر تازه‌ای را در پیش بگیرد. کلاریس حالا بیشتر از هر وقتی باید به تلاش‌هایش برای دستگیری بوفالو بیل سرعت ببخشد تا از همراهی لکتر با او و اقدامات وحشتناک دیگر از سوی او جلوگیری کند.

در فیلم انگل پرده‌ی اول با ورود خانواده کیم به خانه‌ی خانواده پارک پایان می‌یابد و در پرده دوم زندگی مرفه آن‌ها را در خانه‌ی پارک می‌بینیم. در میانه مستخدم قبلی خانه می‌آید و به شوهرش که در زیرزمین مخفی کرده سر می‌زند. این چرخشی است که باعث می‌شود خانواده کیم مجبور شوند خودشان را مخفی کنند تا هر طور شده رازشان را پنهان نگه‌دارند. خانواده پارک به دلیل طوفان زودتر از کمپ برمی‌گردند که منجر به ایجاد وضعیت بحرانی برای خانواده کیم می‌شود چراکه نباید اجازه دهند رازشان برای پارک‌ها برملا شود آن‌ها در حساس‌ترین نقطه قرار دارند.

نکته‌ی مهم و حائز اهمیت این است که اهداف شخصیت همیشه اهداف واضح و بیرونی نیستند، گاهی اهداف بیرونی پوششی برای وضعیت روانی و نیازهای عمیق او هستند بنابراین وقتی در فیلم منچستر کنار دریا، لی در سخت‌ترین نقطه قرار می‌گیرد، اگرچه اتفاقات بیرونی وحشتناکی در پرده‌ی دوم نمی‌افتد اما ازنظر درونی مواجهه با گذشته همان چالش دشواری است که شخصیت باید در پرده‌ی دوم پشت سر بگذارد.

در نیمه‌ی پایانی پرده دوم بعد از نقطه میانی، موانع بیشتر و بیشتر می‌شوند و ضدقهرمان یا آنتاگونیست قدرت بیشتری از خودش نشان می‌دهد.

نقطه عطف دوم

در این مرحله قهرمان با یک باخت در قعر ناامیدی فرو می‌رود و همه‌ی تلاش‌هایش بی‌نتیجه می‌ماند. این مرحله قهرمان را مجبور می‌کند که همه‌ی قدرتش را برای یک تلاش نهایی به کار بگیرد.

در نقطه عطف دوم فیلم سکوت بره‌ها کلاریس براساس شواهد لکتر، وارد خانه‌ای می‌شود که درواقع خانه‌ی بوفالو بیل قاتل است. کلاریس که تنها در مقابل بوفالو بیل قرارگرفته کاملاً خود را مستأصل و بی‌پناه می‌یابد در این نقطه به نظر می‌رسد همه‌ی امیدها ازدست‌رفته و او قربانی بوفالو بیل خواهد شد.

پرده‌ی سوم

پرده‌ی سوم باید به همراه خود حالتی از کاتارسیس و نتیجه‌گیری داشته باشد. ممکن است شخصیت به نتیجه‌ی همه‌ی تلاش‌هایش برسد یا ناکام بماند اما به‌هرحال مهم این است که نتیجه‌ای واضح رقم می‌خورد. آغاز پرده‌ی پایانی با رویارویی شخصیت با بزرگ‌ترین چالش شروع می‌شود، چالشی که غلبه بر آن تا حدی از توانایی شخصیت خارج است. این درواقع ادامه‌ای منطقی و طبیعی برای پرده‌ی دوم است.

زمانی که شخصیت از اعماق سختی‌ها در پرده دوم بیرون می‌آید، تلاش می‌کند تا خودش را برای رویارویی نهایی آماده کند و در این مسیر به یادگیری مهارت‌های جدید، پیدا کردن یاران جدید و هر کاری که به او برای رسیدن به هدفش کمک کند می‌پردازد.

سپس نقطه اوج داستان فرامی‌رسد. نقطه‌ی اوج در حقیقت جایی است که همه‌ی اتفاقات داستان برای رسیدن به آن رخ‌داده‌اند. قهرمان با بزرگ‌ترین مانع خود روبه‌رو می‌شود، یا بزرگ‌ترین پرسش دراماتیک فیلم پاسخ داده می‌شود.

در فیلم سکوت بره‌ها کلاریس در تاریکی خانه از همه‌ی حواسش برای پیدا کردن مکان بوفالو بیل استفاده می‌کند، او را می‌کشد و درنهایت موفق می‌شود که کاترین مارتین را نجات دهد.

در پایان پرده‌ی سوم نتیجه‌گیری اتفاق می‌افتد که در آن نظم جدیدی حاکم می‌شود و پایان شاد، غم‌انگیز یا تلخ و شیرینی رقم می‌خورد.

مثال: در فیلم روانی، پرده‌ی سوم از جایی آغاز می‌شود که مادر می‌خواهد به ماریون حمله کند اما دوست‌پسر ماریون او را نجات می‌دهد و پلیس از راه می‌رسد. در اداره‌ی پلیس، یک روان‌پزشک درباره‌ی نورمن بیتس می‌گوید که او از اختلال تجزیه‌ی هویت رنج می‌برد و شخصیت مادرش را پس از مرگ او گرفته و با آن شخصیت مرتکب قتل و جنایت می‌شود. در پایان نورمن که در سلول زندان نشسته است عمیقاً تحت تأثیر شخصیت مادرش است که بر خود واقعی او پیروز شده و توانسته مخاطب را نیز فریب دهد.

در پرده‌ی سوم فیلم محله‌ی چینی‌ها، جیک از اِوِلین می‌خواهد که راز وحشتناکش را فاش کند و اِوِلین از تعرض پدرش، نوآ کراس، به او و اینکه کاترین هم خواهر او و هم دخترش است صحبت می‌کند. جیک اِوِلین و کاترین را به خانه‌ی امنی در محله‌ی چینی‌ها می‌برد اما پلیس که با نوآ کراس همدست است، از راه می‌رسد و اِوِلین که در حال فرار به همراه کاترین است توسط پلیس کشته می‌شود و نوآ با ادعای پدری کاترین دوباره کنترل را در دست می‌گیرد. درنهایت جیک ناامید و دلسرد با همکارانش می‌رود.

ساختار سه‌پرده‌ای چیست؟

پرنیان مصطفوی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.