هفت اشتباهی که هنگام نوشتن فیلمنامه باید از آن‌ها دوری کنیم:

1- می‌خواهید یک فیلمنامه‌ی خوب بنویسید؟ نقطه‌ی شروع شما می‌تواند این باشد که این خطای کلاسیک مبتدی‌ها را مرتکب نشوید؛ یعنی نوشتن فیلمنامه بدون برنامه‌ریزی برای عناصر اساسی مثل:

موضوع کلی فیلمنامه
مفهوم خاصی که دلتان می‌خواهد در فیلم به بیننده انتقال بدهید،
نوع فیلمی که بعد از نگارش فیلمنامه قرار است به آن تبدیل شود: فیلم داستانی بلند، فیلم داستانی کوتاه، موزیک ویدئو، گزارش، مستند و ...
ژانر اصلی‌ای که فیلم به آن تعلق دارد: کمدی، وحشت، درام و ...
تم‌های اصلی و ثانویه
شخصیت اصلی و شخصیت‌های فرعی، اینکه این شخصیت‌ها از کجا می‌آیند و به کجا می‌روند،
پایان‌بندی فیلمنامه
و...

اگر تا به حال با پیدا کردن یک ایده‌ی بکر برای فیلمنامه‌تان دچار یک جهش خلاقانه شده‌اید، جلوی خودتان را نگیرید و اجازه بدهید خلاقیتتان آزاد شود.

اما بعد خیلی زود سراغ برنامه‌ریزیِ پایه‌های اساسی فیلمنامه بروید و ایده‌های خلاقانه‌تان را در قالب آن بریزید.

و گرنه یک فیلمنامه‌ای می‌نویسید که نه سر دارد و نه ته؛ فقط یک نوشته‌ی بسیارغیرمنسجم است!

2- می‌خواهید خودتان یک ساختار روایی ویژه درست کنید، در حالی‌که در این کار تجربه‌ای ندارید.

خیلی از فیلمنامه‌نویسان تازه‌کار می‌آیند ساختارهای مرسوم فیلمنامه را دستکاری می‌کنند و با حذف بعضی چیزها یا اضافه کردن ساختارهای جدید، تلاش می‌کنند کار متفاوتی انجام بدهند. اگر به اندازه‌ی کافی در این کار تجربه ندارید، با ساختارهای خوب فیلمنامه که قبلاً حسابشان را پس داده‌اند، این کار را نکنید.

همه چیز را به سادگی نگه دارید و برای شروع، ساختار روایی معروف «معرفی و نشان دادن نظم نخستین، گسترش دادن داستان و گره‌گشایی» را همراه با این‌ها دنبال کنید: نقطه عطف یا گره اولیه، گره دراماتیک ثانویه، بحران و چیزهایی از این قبیل. از نظریه‌پردازانی مثل وُگلر[1] و مک‌کی[2] بهره بگیرید.

3-آفریدن شخصیت‌های بدون نقص

هنگام نوشتن فیلمنامه به این نکته دقت کنید که شخصیت‌هایتان کامل و بدون نقص نباشند؛ مثل یک پروتاگونیست[3] بدون نقص، یک آنتاگونیست[4] بدون هیچ ویژگی مثبت،‌ به طور خلاصه شخصیت‌هایی که هیچ چیزشان انسانی نباشد.

به فیلم‌های موفق دقت کنید. ببینید که در آن‌ها حتی شخصیت‌‌هایی که از یک سیاره‌ی دیگر هم آمده‌اند،‌ با ترکیبی از عیب‌ها و خوبی‌ها آراسته شده‌اند.

بدین گونه ما به بیننده اجازه می‌دهیم که بتواند کمابیش به راحتی با شخصیت‌ها هم‌ذات‌پنداری کند، در تمام طول فیلم آن‌ها را دنبال کند و کشف کند که شخصیت‌ها در مسیر فیلم چه تغییراتی می‌کنند،‌ چگونه بر مشکلاتشان غلبه می‌کنند و چیزهایی مانند این.

4-شخصیت‌هایی خلق می‌کنید که در داستان فیلم هیچ فایده‌ی خاصی ندارند.

اگر می‌خواهید فیلمنامه بنویسید، به هر قیمتی که شده سعی کنید از خلق شخصیت‌های بی‌فایده و اضافی در داستانتان دوری کنید. درست است،‌ وقتی دارید فیلمنامه می‌نویسید ممکن است برایتان پیش بیاید که هنگام نوشتن داستان فیلم یا دیالوگ‌ها بخواهید شخصیتی را برای مداخله در امور داستان خلق کنید، به خاطر اینکه در حالت بسیار خلاق ذهن خود هستید.

اما بعدش حتماً باید از خودمان بپرسید آیا این شخصیت جدید، دردی از فیلمنامه‌‌تان دوا می‌کند یا نه.

فراموش نکنید که شخصیت جدیدی که کاملاً پرورده نشده و یکهو از راه می‌رسد، مثل مویی در سوپ به نظر می‌رسد و بدتر از آن ممکن است مخاطب را خسته کند، چون به اندازه‌ی کافی چیزی از این شخصیت نمی‌داند.

به هر حال اگر شما می‌خواهید قبل از نگارش فیلمنامه اول شخصیت‌پردازی خوبی انجام بدهید و بعد خودتان را به جریان نوشتن پرتاب کنید، حتماً دقت کنید که به تعداد محدودی شخصیت (که در ساختار فیلمنامه مهم هستند) قانع شوید.

5-در فیلمنامه‌تان هیچ کشمکشی قرار نمی‌دهید.

نوشتن یک فیلمنامه بدون کشمکش هیچ چیز قابل‌توجهی به مخاطب عرضه نمی‌کند؛ مثل پیتزایی است که پنیر ندارد و به درد نمی‌خورد. (البته قطعاً استثنائاتی هم در این میان وجود دارد.)

مردم به سینما می‌روند تا در لذت تماشای کشمکش بین شخصیت‌ها سهیم بشوند. این‌گونه زندگی‌شان ادویه‌دار می‌شود و آدرنالینشان بالا می‌رود. ارسطو این حس تماشاگر را کاتارسیس[5] نامیده‌بود.

اگر فیلم شما کشمکش نداشته باشد، بی‌رنگ و بی‌بو می‌شود.

یک اشتباه مشابه دیگر، نوشتن فیلمنامه‌ای است که کشمکش بی‌اهمیتی دارد. (البته اینجا هم باید اشاره شود که در مهم بودن کشمکش هم استثنائاتی وجود دارد.)

کشمکش‌هایی درست کنید که مخاطب را شوکه، ترسان، عصبی یا حداقل کنجکاو کند. این همان چیزی است که او را به خواندن فیلمنامه یا دیدن فیلم شما علاقمند می‌کند.

6-تنش‌ها و کشمکش‌ها را در نقطه‌ی بحران به اوج نمی‌رسانید.

اگر کشمکش‌ها را در فیلمنامه‌تان به اوج نرسانید، بیننده دیگر کنجکاو نمی‌شود تا گره‌گشایی پایان فیلم را کشف کند. نقطه اوج داستانِ فیلم، جایی است که تمام تنش‌های دراماتیک در بالاترین حد خود قرار دارند. باید برای ساختن آن به بهترین نحو عمل کنید.

نقطه اوجی که در آن آدرنالین بیننده بالا نرود،‌ یا به خاطر این است که آنتاگونیست نمی‌تواند بر پروتاگونیست چیره شود، یا زورش برابر پروتاگونیست است، یا آنتاگونیست آن قدر ضعیف است که پروتاگونیست اصلاً در موقعیت دشواری قرار نمی‌گیرد و بنابراین نیازی به کمک‌های بیرونی برای غلبه بر آنتاگونیست ندارد.

در یک نقطه اوج قوی، تمام اتفاقات مهم با هم تلاقی می‌کنند و همه‌ی نیروها به نفع آنتاگونیستی می‌شوند که قدرتش از از پروتاگونیست بیشتر است؛ ‌در مقابل پروتاگونیستی قرار دارد که هیچ‌کدام از پشتیبانی‌های آنتاگونیست را هم ندارد.

در واقع نکته‌ی اساسی این است که مخاطب برای سرنوشت پروتاگونیست بیمناک شود:‌ ترس از اینکه پروتاگونیست بر نیروهای مخالف پیروز نشود و در نبرد نهایی کم بیاورد،‌ ترس از اینکه کشته شود یا آنچه برایش ارزشمند است را از دست بدهد.

اگر بیننده در این قسمت دچار هیچ واهمه‌ای برای پروتاگونیست فیلم نشود، در بیشتر مواقع نشانه‌ی این است که نقطه اوج شما از دست رفته و غیرتأثیرگذار است.

7- از بازنویسی و کار دوباره روی فیلمنامه خودداری می‌کنید.

اگر شما می‌خواهید یک فیلمنامه‌ی خوب بنویسید، بهتر است آدم فروتنی باشید و بپذیرید که باید دوباره روی فیلمنامه‌تان کار کنید. آدم‌های باتجربه این کار را انجام می‌دهد، چرا شما انجامش ندهید؟

خیلی مهم است که نظر دیگران را هم درباره‌ی کارتان بخواهید؛ به خصوص اینکه بعضی از این نظرها را بپذیرید.

اگر یک فیلمنامه‌نویس حرفه‌ای از شما خواست که دوباره روی فیلمنامه‌تان کار کنید و از بعضی جهات عوضش کنید، این زحمت را به خودتان بدهید.

با خودمان صادق باشیم:‌ خیلی بعید است که یک فیلمنامه‌نویس مبتدی از همان نخستین فیلمنامه‌اش، شاهکار خلق کند. این کار لزوماً توانایی‌های فیلمنامه‌نویس را ثابت نمی‌کند؛ اما یک فیلمنامه‌ی خوب و موفق، مثل یک پازل بزرگ با اجزاء سازنده‌ی بسیار است که باید به هر تکه‌اش تسلط داشت. این کار زمان و ممارست زیادی را طلب می‌کند.

دوری کردن از این اشتباهات هفت‌گانه، شما را در مسیر درست قرار می‌دهد اما یادتان باشد که این نکات برای فیلمنامه‌نویسی لازم است اما کافی نیست!

ترجمه: مژده صالحی (تحریریه ماجرا)

منبع: apprendre-le-cinema.fr

[1] کریستف وُگلر نویسنده،‌ فیلمنامه‌نویس و منتقد سینمایی آمریکایی است. او کتابی به نام راهنمای فیلمنامه‌نویسان را منتشر کرده.

[2] رابرت مک‌کی فیلمنامه‌نویس و منتقد آمریکایی که کتاب داستان را منتشر کرده. این کتاب درباره‌ی فیلمنامه‌نویسی و ساختار یک فیلمنامه‌ی خوب است. نشر هرمس داستان را با ترجمه‌ی محمد گذرآبادی منتشر کرده.

[3] پروتاگونیست شخصیت اصلی داستان است که در کتاب‌های قدیمی قهرمان هم ترجمه شده اما لزوماً قهرمان نیست. در واقع همان شخصیت اصلی پیش‌برنده‌ی داستان است که مخاطب با او هم‌ذات‌پنداری می‌کند.

[4] آنتاگونیست همان شخصیتی است که در مقابل پروتاگونیست می‌ایستد و در کار او اخلال ایجاد می‌کند. در کتاب‌های قدیمی ضد قهرمان هم ترجمه شده است.

[5] کاتارسیس همان حس شفقت ناشی از هم‌ذات‌پنداری با شخصیت‌هاست،‌ به خصوص با پروتاگونیست.

هفت اشتباه فیلمنامه‌نویسان مبتدی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.