فیلم ترسناک با من حرف بزن (2023 Talk to Me) فیلم ترسناکی در خرده‌ژانر ماوراءالطبیعه محصول استرالیا، به کارگردانی دنی و مایکل فیلیپو و نویسندگی دنی فیلیپو و بیل هینزمن است. سوفی وایلد، الکساندرا جنسن، جو برد و اوتیس دانجی در این فیلم به ایفای نقش پرداخته‌اند. فیلم درباره گروهی از نوجوانان است که متوجه می‌شوند می‌توانند با استفاده از یک دست مرموز مومیایی‌شده‌ باارواح ارتباط برقرار کنند اما زیاده‌رویِ یکی از آن‌ها باعث اتفاقات هولناکی می‌شود.

با من حرف بزن (۲۰۲۳) گزینه‌ی مناسبی است برای طرح مسئله‌ای که شاید اخیراً سینمای ژانر وحشت تا حدودی با آن سر و کار داشته و تقریباً می‌توان اذعان داشت که از غلبه بر آن ناتوان مانده است. سینمای وحشت همان‌طور که از نامش برمی‌آید در وهله‌ی نخست ارعابِ مخاطب را در دستور کار خود قرار می‌دهد، سپس متناسب با دسته‌بندی‌ها و با توجه به جهان‌بینیِ سازنده‌اش فرمی خاص را جهت ارائه‌ی فانتزیِ «وحشت» به کار می‌گیرد.

سینمای وحشت طیِ گذرِ زمان دسخوشِ تغییراتِ قابل توجهی در بازنمایی فانتزیِ میل و دنیای ناخودآگاه‌مان شده‌است. درواقع در مواجهه با مخاطبین به‌عنوان محصولی است که به قولِ مانستربرگ، نظریه‌پرداز آلمانیِ فیلم، میل و خواست جمعی بدان هستی بخشیده، با درجاتی از عدم پذیرش روبرو شده است. مخاطب انتظار دارد «بترسد» و اگر این میلِ ناخودآگاه با خدشه‌ای روبرو‌ شود و یا عقیم بماند، نتیجه‌ی نهایی می‌تواند رو برگرداندن و واپس‌زده شدن از چنین ژانر باسابقه‌ای باشد. بیننده‌ی امروزی به دلیل آشنایی با قراردادهای این ژانر ممکن است درونِ روابط در هم تنیده‌ای که از فانتزیِ سازنده‌ی آن اثر منشعب می‌شوند در بهترین حالت با نوعی همزادپنداری مواجه شود.

همزادپنداری‌ای که در هر یک از فرم‌‌های ژانر وحشت (ماوراءالطبیعه، روان‌شناختی و سلاخی) می‌تواند از سطوح و عمق متفاوتی برخوردار باشد. برای مثال در سینمایی که «امور غیرطبیعی» اساس و بنیانش را شکل می‌دهند، مخاطب (خصوصاً مخاطب امروزیِ آشنا به قواعد و قراردادها) با دنیایی روبروست که از پیش می‌داند امور رُخ داده تنها در میزانسنِ سینماتیک جامه‌ی واقعیت به خود می‌گیرند. تمهیداتی که خبر از ورود و دخالتِ اموری فراواقع و کمتر پذیرفته‌شده به عنوان «وقایعی محتمل» درونِ عالم واقع می‌دهند.

نظام رمزگانیِ سینمای وحشت به شکلی اجتناب‌ناپذیر، در قیاس با دیگر ژانرهای سینمایی، نیازمندِ المان‌ها‌ی آشنا و شیوه‌ی پرداختی تقریباً آشنازدایی‌شده است. تلاش برای بازنماییِ رویاها و قلمروهای سرکوب‌شده و واپس‌زده‌ پس از ترجمان‌های بسیار (تولیدات انبوه) برای بقای دوباره و جلب اعتماد مخاطب، خود را در موقعیتی شکسپیرگونه (بودن یا نبودن) می‌یابد. به دیگر سخن، پرداختن به قلمرویی که بیننده علی‌رغم تظاهر به وقوف، از آن می‌گریزد، نیازمندِ آن است که در شیوه‌ی ارائه‌اش تا حدودی ابتکار عمل به کار گرفته شود.

فیلم ترسناک با من حرف بزن (۲۰۲۳)‌ پس از ارائه‌ی نمونه‌هایی از تغییر مسیر به هرچه «این جهانی شدن» بیشتر و روی آوردن به نوعی «سینمای وحشتِ نئورئالیستی!»، تا حدودی توانست بازگشتی مناسب را به حال و هوای فیلم جن‌گیر (۱۹۷۳) و بنیان‌‌های فراطبیعی‌اش رقم بزند. سینمای وحشتِ نئورئالیستی بدین معنی که می‌توان آن را نتیجه‌ی مباحث و گفتمان‌های مطرح شده در بابِ عدم روبرویی با پدیده‌ی «قهر مخاطب» یا «شکستِ بیننده در ارضا شدن از تماشای ناخودآگاهش» دانست و تا حدودی می‌توان مسئله‌ و نگرانیِ گفته شده را با ترس و اضطرابِ ناشی از بقایای جنگ در یک سو قرار داد.

از طرف دیگر، با من حرف بزن که یکی از بهترین فیلم‌های ترسناک سال ۲۰۲۳ بوده‌ است، نمایشی صرف از امور غیرطبیعی و بازگشتی خالص به وحشتِ کلاسیک (بیاییم آن را کلاسیسیسم وحشت بنامیم) نیست. در این فیلم، علاوه بر چیرگیِ المان‌های آشنای فراواقع من جمله «رخنگیِ موجوداتی آن‌جهانی» درونِ کالبدِ شخصیت‌های داستان، از برخی بازیگوشی‌های متفرعانه و البته جالب توجه بهره‌مند است.

فرآیندِ تسخیرشدگی که اغلب به عنوان مرحله‌ای بسیار جدی به نمایش در می‌آمد که برای رهایی از آن از افرادی با حرفه و مقامِ بالای مذهبی یاری گرفته می‌شد، حالا ‌و در «با من حرف بزن» طیِ یک بازیگوشی‌ شیطنت‌آمیز رخ می‌دهد که همین امر به خودیِ خود در سطحی از معنای دلالت‌گرانه، دلالت بر وضعیتِ انسان امروزی و غوطه‌ور شدنِ او در سیاهه‌ای از امور است که وجود نوعی فاصله‌گذاریِ اجتماعی را برای او لازم می‌بیند.

در واقع ما با نوعی فیلم در فیلم (یا فانتزی‌ای خودارجاعانه) مواجهیم. مخاطب برای ارضای ناخودآگاهش به تماشای این فیلم ترسناکِ جدید می‌نشیند (انتخاب فیلمی از ژانر وحشت دلیل این مسئله است) همان‌طور که شخصیت‌های فیلم (که اغلب نوجوان‌اند) هم از طریقِ بازی‌ای عجیب سعی دارند به درجاتی از رهایی دست یابند. در همین راستا فانتزی و میزانسن میل در «با من حرف بزن» به خوبی خود را نشان می‌دهد. فانتزیِ نزدیک شدن به آن‌چه ما یا از آن ناآگاهیم، یا تنها درباره‌شان شنیده‌ایم و از هرگونه مابه‌ازای تصویری و تجربی محروم بوده‌ایم.

فیلم ترسناکِ با من حرف بزن (۲۰۲۳) حتی از تلاش جیمز وان در فیلم احضار (۲۰۱۳) در بازی دادن و قلقلکِ ترس‌ها و شنیده‌های‌مان (که عمدتاً به خرافات و توهمات تعبیر می‌شود) پا فراتر نهاده و چنین تجربه‌ای را در فرمی از فیلم در فیلم و از خلالِ نوعی سرگرمی محقق می‌سازد.

مخاطب در نگاهی حداقلی به سطوحی از همسان‌پنداری با شخصیت‌ها دست می‌یابد و همین کافی‌ست که میل منکوب شده در ناخودآگاه مجالی برای گرد و خاک بیابد. با من حرف بزن (۲۰۲۳) می‌توانست بسیار تازه‌تر و کله‌شق‌تر بنمایاند اگر ردپای وحشتی از جنسِ وحشتِ فیلم تلالو (۱۹۸۰) و نورمن‌ بیتس‌‌ها (در فیلم روانی (۱۹۶۰)) را به میان نمی‌کشید. کله‌شقی که علی‌رغم روابطِ تقریباً سُست میان بیننده و امر بیان شده‌ (فیلم) روی پای خودش می‌ایستد و حس نوستالژیِ وجود دیگرانی خارج از این جهان را برای‌مان زنده می‌کرد.

جستجوی مادر توسط شخصیت میا و جاگذاریِ پدرش در سکانس درون خانه (صحبت همزمان میا با مادرش درون آینه) و حمله‌ی شخصی دیگر در هیبتِ مکس (پدرش) را می‌توان یکی از لکانی‌ترین صحنه‌های تاریخ این ژانر معرفی نمود. استفاده از آینه و تماشای مادرش (مادری تقریباً با شمایلی هولناک) خبر از فانتزیِ متناقضِ ترس از وانهاده شدن و از سوی دیگر بلعیده شدن توسط او می‌دهد‌. میا می‌خواهد در رابطه با مادرش از آگاهی‌ بیشتری برخوردار شود و در این راه حاضر است از جانِ یک «دیگری» بگذرد. در واقع او پس از دیدنِ مادرش و صحبت با او در آینه، نه تنها به افتراق هویتی‌اش با (مادر) پی می‌برد، بلکه در می‌یابد که همچنان می‌تواند از نظام پدریِ برساخته گریخته و مادرش را بجوید.

فیلم ترسناک با من حرف بزن (۲۰۲۳) هر چند برای توجیه چرایی و چگونگیِ ارتباط با دنیای دیگر دست به دامنِ «دستی جداشده در موقعیتِ آشنای ملاقات داشتن» و انگاره‌های استعاری‌ و احتمالی‌اش می‌شود اما در واقع امری که آن را از توجیه چنین راه ارتباطی‌ای می‌رهاند، پرداختِ مناسب و بهره جستن از آشنایی‌زدایی در ارائه‌ی جهانی تکراری است. این اثر جدید سینمای وحشت، نه چندان متکی به پلان‌های بسته‌ی خوانش‌ناپذیر است و نه بهره‌ی زیادی از جامپ‌اِسکِرهای قراردادی می‌برد اما مخاطب را با تغییرِ فردِ بازی‌کننده، با واریاسیون‌هایی روبرو می‌سازد که در خدمت متن‌‌اند و منجر به خلقِ از سکانسی جداافتاده از کلیت فیلم نمی‌‌شود‌.

نویسنده: مصطفی خانی‌پور (تحریریه مدرسه ماجرا)

نقد فیلم ترسناکِ با من حرف بزن (Talk to Me 2023)

مصطفی خانی‌پور

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.