مدت زيادی بود که یکی از این دوربین‌های واقعیت مجازی‌‌ درگوشه‌ای از خانه‌ی ما بی‌استفاده افتاده‌ بود و چون تا مدت‌ها برای ما ابزاری برای بازی و سرگرمی به شمار می‌رفت، خیلی زود هم تکراری شد و کوچک‌ترین احساس نیازی برای خلاقیت یا انجام هر کار هنری را ایجاد نمی‌کرد. مدت‌ها گذشت، تا اینکه روزی در محل کار، صحبت از فیلمبرداری VR یا واقعیت مجازی شد. با توجه به شناخت قبلی‌ام از دوربین‌های واقعیت مجازی، این ایده برای من به ‌قدری بی‌اهمیت محسوب می‌شد که خیلی جدی‌اش نمی‌گرفتم؛ تا اینکه یکی از روزها شنیدم سهیلا گلستانی، مدرس مدرسه‌‌ی فیلم ماجرا، که علاوه بر فیلمسازی به‌عنوان بازیگر سینما و تئاتر نیز فعالیت می‌کند، نخستین فیلم داستانی کوتاهِ واقعیت مجازی ایران را با دوربین ۳۶۰ درجه ساخته و برنده‌ی جوایز بین‌المللی مهمی شده‌است. همه‌ی این وقایع دست‌ به‌ دست هم دادند تا با درخواست‌های مکرر، در مدرسه ماجرا یک کارگاه فیلمسازی VR با دوربین ۳۶۰ درجه برگزار شود. این کارگاه، مثل بسیاری از دوره‌های فیلمسازی دیگر در مدرسه ماجرا با یک رویکرد پروژه محور و با هدف ساخت فیلم VR در انتهای دوره، طراحی شد. به این صورت که ماجراجویان (با هر میزان تجربه یا عدم تجربه در کارگردانی) در طول کارگاه ایده‌های خود را با مدرس و همکلاسی‌هایشان به اشتراک گذاشتند و طی چند اتود توانستند به تصویر مشخصی از فیلم VR پایان ترم و نحوه ساخت آن، دست پیدا کنند. اکنون پس از پایان دوره، ماجراجویان با راهنمایی‌های خانم گلستانی مشغول ساخت فیلم VR هستند. به زودی در سایت و صفحه اینستاگرام مدرسه ماجرا از این فیلم رونمایی خواهد شد.

حالا کمی به عقب برگردیم، زمانی که ایده‌ی فیلمسازی VR در مدرسه ماجرا مطرح شد، دورنمای کار برای من هنوز هم تصوری از فیلمسازی به عنوان یک سرگرمی کوچک و کم‌ اهمیت را می‌داد، اما در طی مسیر متوجه شدم که دنیای واقعیت مجازی تا چه میزان کارآمد و جذاب است. در طول این دوره متوجه شدم که این فرم از فیلمسازی در چه رشته‌ها و زمینه‌هایی می‌تواند به بهبود عملکرد فیلمسازان کمک کند. در سال‌های اخیر، عکس‌ها و ویدیوهای 360 درجه و VR به‌عنوان پلتفرم‌های تازه و هیجان‌انگیزی برای مشاهده‌ محتوا ظاهر شده‌اند. چه برای نشان دادن فضای داخلی یک کسب و کار یا به اشتراک گذاشتن یک تجربه‌ی دیداری، تورهای مجازی یکی از فراگیرترین راه‌ها برای دیدن یک فضا از آسایش درون خانه یا از دستگاه تلفن همراه شما هستند. پس برای فیلمسازی VR باید یاد بگیریم که چگونه یک فضا یا تجربه را با ایجاد تور مجازی خودمان به نمایش بگذاریم. بنابراین در این کلاس‌ فیلمسازی سهیلا گلستانی به ماجراجویان نشان داد که چگونه می‌توانند پلان‌ها را طوری طراحی و ایجاد کنند که هم ویدیو و هم عکس‌های 360 درجه بسازند.

با پیشرفت‌های مربوط به واقعیت مجازی در سال‌های اخیر، VR آماده است تا نحوه کار و بازی افراد و سازمان‌ها را به طرز چشمگیری تغییر دهد. در این دوره، یاد ماجراجویان یاد گرفتند که چگونه از قدرت فراگیر VR به عنوان یک فیلمساز و داستان‌گو استفاده کنند. سهیلا گلستانی علاوه بر آشنا کردن ماجراجویان با امکانات VR به ابزارها و تکنیک‌هایی که آن‌ها برای ساختن اولین فیلم VR خود نیاز داشتند، پرداخت. برای شروع، مدرس یک نمای کلی از روند ساخت فیلم و اصول اولیه کار با VR و فضای سه بعدی ارائه داد. او سپس مراحل پیش‌تولید، تولید و پس از تولید را طی همراه با ماجرجویان طی کرد و اطمینان حاصل کرد که آن‌ها درک کاملی از همه چیزهایی دارند که در اجرای ایده‌هایشان در این رسانه هیجان‌انگیز دخیل است.

مراحل ساخت فیلم واقعیت مجازی VR در مدرسه‌ی فیلم ماجرا:

۱) ابزارهای کلیدی برای پیش و پس از تولید

۲) استفاده از استوری بورد برای تجسم ایده های خود

۳) ضبط دیالوگ

۴) ساختار شخصیت های خود را پیذا کنید

۵) ساخت صحنه VR

۶) ویرایش فیلم شما

۷) ایجاد افکت و نور

کارگاه فیلمسازی واقعیت مجازی، در مدرسه فیلم ماجرا این‌گونه شکل گرفت. ماجراجویان از هر رشته‌ و حوزه کاری در این دوره حضور داشتند و قبل از شروع کارگاه اطلاعاتی از فرم و محتوای کلاس نداشتند. ویژگی مشترک آن‌ها علاقه‌شان نسبت به یادگیری این نوع جدید از فیلمسازی و عشق‌شان به قصه‌گویی بود. ماجرجویان ابتدا با هِدست واقعیت مجازی که داخل آن گوشی هوشمندی قرار داده شده بود، فیلم‌های VR یا واقعیت مجازی‌ای را که با دوربین ۳۶۰ درجه فیلمبرداری شده بودند، به شکل سه بعدی و با زاویه‌ی ۳۶۰ درجه می‌دیدند. این وسیله به آنان امکان تماشای زمین و آسمان را در تمامی جهات می‌داد؛ با این قابلیت که مکان ضبط فیلم را به تمامی و در تمام ابعاد، با فرمت «چشم‌ماهی» (یعنی دو قاب کروی شکل که در هم ادغام می‌شوند) تماشا کنند.

ابتدا فرم کار با این دوربین ناشناخته بود و طی جلسات کارگاهی هر کدام از بچه‌ها باید کارگردانی یک فیلم کوتاه را با راهنمایی مدرس، خانم سهیلا گلستانی، انجام می‌دادند. این کار با آزمون و خطای اولیه شروع شد. در ابتدا نتیجه‌ی کارها اصلاً خوب نبود و کاملاً مشخص بود که هنوز قلق دوربین دست کسی نیامده است؛ اما بعد از چند جلسه، فیلم‌ها شکل و فرم گرفتند و قالب و ژانر پیدا کردند؛ به گونه‌ای که خلاقیت‌های جالبی در طول کار نمود پیدا کرد: از کارهای عروسکی گرفته تا ژانر وحشت و حتی محتواهای آموزشی و غیره… بعد از پروژه‌های کلاسی که در استودیوی مدرسه‌ فیلم ماجرا انجام شد، به تشخیص مدرس، ماجراجویان فیلمبرداری VR را در فضای خارجی را هم تجربه کردند و فیلمنامه‌های متعددی شکل گرفت و کارها جدی‌تر شد. کاملاً می‌شد علاقه‌مندی‌هایی که با خلاقیت آمیخته شده بود را در کارها مشاهده کرد و مدرسی که صبورانه درکنار ماجراجویان بود و به آن‌ها آموزش و مشاوره می‌داد. شاید این اولین دوره‌ی آموزشی فیلمسازی VR در ایران به صورت جدی وحرفه‌ای بود، اما توانست به نتایج قابل توجهی دست یابد و همه‌ی ماجراجویان مشتاق ادامه‌ی کلاس در مقطع پیشرفته شدند.

تکنولوژی VR با اینکه هر چند سال یک‌ بار بهتر می‌شود و کار با آن برای خلق هنری آسان‌تر از قبل شده‌است، هنوز جای پیشرفت دارد و خیلی مانده‌است تا همه بتوانند هدست‌های واقعیت مجازی را مثل یک اسمارت واچ، راحت بخرند و استفاده کنند. چون از یک طرف قیمت آن‌ها زیاد است و از طرف دیگر اندازه و شکل‌شان غیر معمول است و هنوز مشکلات خاص خود را در هر مدل و برند دارند. با این وجود مشخص است که فیلمسازی VR به زودی جایگاه ویژه‌ای میان هنرمندان و کارگردانان سراسر جهان پیدا خواهد کرد و آثار مطرح و قابل توجه بیشتری از این نوع فیلمسازی خواهیم دید. در کارگاه فیلمسازی واقعیت مجازی (VR) که تیر ماه ۱۴۰۲ در مدرسه فیلم ماجرا برگزار شد، ما با هم در یک تجربه ی منحصربه‌فرد، شریک بودیم. با تلاش سهیلا گلستانی و کمک گرفتن از همکاران حرفه‌ای و متخصص، این کلاس‌ با نتایج مطلوبی به سرانجام رسید. حالا دیگر می‌دانم از آن دوربینی که گوشه‌ی منزل داشت خاک می‌خورد، چه استفاده‌های هنرمندانه‌ای می‌توان کرد و این برای من تازه آغاز ماجراست.

نویسنده: شهره ریاحی (تحریریه ماجرا)

گزارش کارگاه فیلمسازی VR (واقعیت مجازی) با سهیلا گلستانی

شهره ریاحی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.