مردم عادی: نمایشی امپرسیونیستی از یک تباهی

«عشق، بسیار دوست داشتن است. واژه‌ی بسیار را برای هر چیزی به کار ببریم، تباهیه، ضایع کننده‌ست. تعادل خوبه، تعادل در عشق... اگه از تعادل رد شدیم، دیگه نمی‌گیم عشق، می‌گیم دوست داشتن»

عباس کیارستمی

مردم عادی (Normal People) یک سریال تلویزیونی درام ایرلندی است که بر اساس رمانی به همین نام اثر سالی رونی (Sally Rooney) در سال ۲۰۱۸ ساخته شده‌است. این سریال به رابطه ماریان شرایدن، با بازی دیزی ادگار-جونز (Daisy Edgar-Jones) و کانل والدرن، با بازی پاول مسکل (Paul Mescal)، از دوران دبیرستان تا دانشگاه می پردازد. فیلمنامه کار را رونی و آلیس برچ (Alice Birch) نوشتند و لنی آبراهامسون (Lenny Abrahamson) و هتی مک‌دونالد (Hettie Macdonald) کارگردانان این سریال بودند. بازیگری، کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی و مضمون این سریال به‌عنوان یکی از بهترین سریال‌های عاشقانه معاصر، توسط منتقدان سراسر جهان تحسین شد. مردم عادی (۲۰۲۰) در هفتاد و دومین دوره جوایز امی در چهار بخش نامزد شد؛ از جمله بازیگر اصلی برای مسکل و کارگردانی برای آبراهامسون.

سریال عاشقانه مردم عادی (۲۰۲۰) بازنمایی‌ای از فراز و فرود و نقاط غامض و شاید سخت‌خوانِ «عشق» است. پدیده یا هر عنوانِ دیگری که برایش قرار دهیم، مخاطب را با بحرانی از بودن و نبودن‌شان در رابطه‌‌ای ملموس مواجه می‌سازد. کانل و ماریان هر چند خودشان گاه و بی‌گاه از آن‌چه رخ می‌دهد اطمینانی تضمین شده ندارند اما موقعیت تعریف‌نشده‌ی چنین پدیده‌ای هر دوی‌شان را به سوی یکدیگر بازمی‌خواند. گویی هر یک از آن‌ها توسط ندایی در نقطه‌ای نامعلوم فراخوانده می‌شوند. بازخوانی‌ای که نه تنها در روایت و الگوهایی رواییِ به کار گرفته شده بلکه در بخش اجرایی و پلان‌بندی نیز به رخ کشیده می‌شود. پلان بسته از کانل در ماشین و برش به نمایی باز از یک دوراهی و بازگشت به همان نمای بسته از کانل و برش به دوراهیِ معرفی شده که در این پلان ماشینی از پایین کادر وارد می‌شود، اتفاقی که انتظارات بیننده را نه صرفن از منظر ملاحظاتِ روایی و تصمیم‌گیری‌اش برای انجام کنشی مهم بلکه به لحاظِ جغرافیایی و مفاهیم پذیرفته‌ شده‌ی کارگردانی به چالش می‌کشد. ماشین در جهتی مخالف با آن‌چه از جهت نگاه کانل به نمایش در آمده وارد پلان تثبیت‌شده‌ی پیشین می‌شود و سرنخی از پیچیدگی و غیرقابل پیش‌بینی بودن عشق و مصائبش را برای‌مان به نمایش می‌گذارد. کانل و ماریان برای دفعاتی در نماهایی دونفره کادربندی می‌شوند. یک دفعه زمانی که تنها سیاهه‌ای از آن دو‌ را در برابر دری تقریبن روشن و پُر نور می‌بینیم و هیبت و فیگورشان برای‌ بیننده فارغ از جزئیات ظاهری خبر از مواجهه‌ی دو موجود و هستنده(انسان) در کنار هم می‌دهد.

بار دیگر هر دو را در نمایی قاب در قاب می‌بینیم که قابِ دایجتیکِ (دری با پنجره) دیگر خالی باقی می‌ماند. در شِش اپیزود دوم این سریال عاشقانه باز هم آن‌ها را در نماها و چیدمان‌های دونفره می‌بینیم. چیدمان‌هایی که هر دو‌ را به نوعی در قامتِ کاراکترهای معصوم، خسته، مستاصل و در عین‌حال پر شور و اشتیاق برای یکدیگر به تصویر می‌کشد و همین مساله ما را با وجه دیگر و البته تا حدودی تاریک‌تر از چنین پدیده‌ای(عشق) روبرو می‌سازد. همان وجهی که قدرتی تباه کننده می‌تواند داشته باشد. در واقع در سریال مردم عادی (۲۰۲۰)، تباه‌کنندگی این‌بار نه فقط برای طرفین رابطه بلکه همچنین واجدِ نمودهای بیرونی و عواقبی برای دیگران است. هر دوی‌شان گاه و بی‌گاه وارد روابطی نزدیک با دیگر افراد جامعه می‌شوند اما هیچکدام نمی‌تواند ندای قدرتمندِ بازخوانی دیگری را فرو بنشاند. در واقع کانل و ماریان شاید در شِش اپیزود نخست با وجه ملموس‌تر و شاید درسطح باقی‌مانده‌ی «عشق» بازنمایی و معرفی شوند کما اینکه صحنه‌ی هم‌بستری نخست‌شان شاید به عریانی و بی‌پرده‌ای نوئه در «عشق» نباشد اما با چیدمان و کادربندیِ مناسب و استفاده از فضاهای خارج از کادر(هر چند موشکافانه و جزئی) نه تنها به «اِروس» همچون واسطه‌ای میان دو امر (که دیوتیما در مکالمه‌اش با سقراط آن را دِمونی می‌دانست که واسطه‌ای میان خدایان و آدمیان است) و نقش آن در بازخوانی و ارتقای‌شان به مرحله‌ی دیگر اشاره دارد بلکه به خوبی این نقطه‌‌ی رو به جلو را در اپیزود دوم قرار می‌دهد تا در ادامه و تکرارِ چنین المانی بتواند به سطوح عمیق‌تر قدم بگذارد.

سطوحی که در شِش اپیزود دوم سریال مردم عادی (۲۰۲۰) به رخ کشیده شده و حتا در قالبی غیرمستقیم (استعاری) و طعنه‌آمیز آن کنار گذاشته شده و با قدرت از رویش عبور می‌کند. این نگاه در رابطه‌ی جنسی ماریان و پسرِ حرّاف، خودشیفته و تملک‌جو (جِیمی) منعکس می‌شود وقتی ماریان در گفتگو با کانل از کیفیات رابطه‌ی جنسی‌اش با او حرف میزند. مورد دوم عکاسی و خلق صحنه‌هایی با میزان خشونت جنسی و زننده از سوی فردی دیگر است که تا حدودی یادآور فیلم نیمفومنیاک (Nymphomaniac) فون‌تریه است. و همین ارجاع کافی‌ست که بتوان سطح و کیفیتِ رابطه‌ی ماریان با آن فرد را در مقایسه با او و کانل مورد سنجش قرار داد کما اینکه ماریان و البته کانل نیز مستقیمن و طیِ خطوطی از دیالوگ به این امر اشاره می‌کنند.

در سریال درام و عاشقانه مردم عادی (۲۰۲۰)، تباهیِ پدیده‌ی مورد بحث (عشق) ابتدا برای خودشان و سپس در مقیاسی بزرگ‌تر برای دیگران و شاید در انتها برای فیلمساز رخ می‌دهد. کانل پس از رفتن به کالج و در پلان‌هایی که در خیابان قدم می‌زند آغاز تباهی‌اش را برای‌مان آشکار می‌سازد. آغاز یکی از «بسیار»هایی که می‌تواند پیش از چنین واژه‌ای استفاده شود.‌ او شاید بسیار سهل‌انگار یا بی‌توجه بوده! «بسیاری» که در پسِ «بسیار دوست داشتنِ ماریان» ظاهر شده اما او تنها این مساله را در ناخودآگاهش حس می‌‌کرد. تباهی و ضایگیِ دیگر در «بسیاری» است که ماریان آن را رقم می‌زند. او بعد از جدایی از خانواده و زندگی در نقاطی دیگر، شاید بسیار عجول و بی‌محابا شده و بسیار راحت اجازه می‌دهد به او ضربه وارد شود. ضربه‌ای که نقطه‌ی اولش را می‌توان باز هم در نرینه‌سالاری‌ای جست که ماریان از آزار و اذیت مادرش توسط پدر خود برای کانل حرف می‌زند. او حالا بسیار بی‌تفاوت است. بی‌تفاوت نسبت به آدم‌ها و شاید احساسات‌شان همان‌طور که کانل نیز تا حدودی به همین شکل است و حتا با توجه به نمایشی از لحظات شاد و مطلوب از او و پارتنرش بازهم نیک می‌دانیم که او در پیِ دیگری(ماریان) است. یکی از بهترین مابه‌ازاهای تصویری در تایید چنین مساله‌ای سکانس رویاروییِ کانل و ماریان در مراسم دوست و همکلاسیِ فقیدش (راب) است.

او با دیدن ماریان و برای مدت زمانی قابل اعتنا او را در آغوش میگیرد و پس از لحظاتی که با قرار دادن‌شان در نمای نزدیک به خوبی مخاطب با جهان مجزا و منحصر به فرد او و ماریان مواجه می‌شود در نمای تقریبن متوسط دور، کانل به خودش می‌آید و متوجه پارتنر شرقیِ خود می‌شود. کانل در جلسه با تراپیست نه تنها بر تباهی خود بار دیگر تاکید می‌کند بلکه این‌بار مخاطب با درنگِ دوربین بر روی چهره‌ی کانل و تغییر اندازه‌ی پلان به پلانی بازتر که در آن موقعیت دست‌هایش در هماهنگی‌ای مناسب با نمایشِ استیصال قرار دارد و مخاطب را با سطوحی عمیق از شکستن و تباهی‌اش روبرو می‌شود. در سریال عاشقانه مردم عادی (۲۰۲۰) سختی و دشواریِ تحمل چنین «بسیاری» از دوست داشتن در صحنه‌ی ارتباط تصویری به اوج خودش می‌رسد. این صحنه به زعم این‌جانب یکی از زیباترین و سینمایی‌ترین صحنه‌ها در بازنمایی عمق و اصالتِ یک رابطه است. صحنه‌ای که با فراخواندنِ مقتضیات آپاراتوس (مدرن) سینمایی به خیره شدن و وجهِ با ارزش تصاویر متحرک در جبرانِ غیابِ دیگری و حاضر نمودنش اشاره دارد. فیلمساز در انتها و با قرار دادنِ شخصیت‌ها در میان اتاق، در کنارِ یکدیگر، و با جداسازی‌ای دیگر دچار همان افراطی می‌شود که شخصیت‌های داستانش آن را تجربه نمودند. آن‌ها گویی برای فیلمساز نقش قاتلی سریالی را می‌خواهند بازی کنند که هنوز میلش فرو ننشسته است.

نویسنده: مصطفی خانی‌پور (تحریریه ماجرا)

نقد سریال مردم عادی‌ (۲۰۲۰): نمایشی امپرسیونیستی از یک تباهی

دوره های مرتبط

نظرات کاربران

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.