معرفی هشت کتاب مهم از هشت کارگردان مطرح دنیا

در این جستار به معرفی کتاب‌هایی می‌پردازیم که شاید پیش از این برای یادگیری سینما و فیلمسازی سراغ آن‌ها نرفته باشید، اما همانطور که از قدیم گفته‌اند "کار را باید دست کاردان سپرد"، پس می‌توان گفت سینما را هم باید از کاردان‌هایش یعنی موفق‌ترین‌ و نوآورترین کارگردان‌های تاریخ فیلمسازی یاد گرفت. البته اصول اولیه، فنون و تعاریف سینمایی در زمینه‌های مختلف مانند مهارت‌های کارگردانی، فیلم‌نامه‌‌نویسی، تدوین، بازیگری و... در همه‌ی کتاب‌های آموزشی به‌راحتی قابل دسترس‌اند ولی برای روشن کردن دکمه خلاقیت و آشنایی با فرآیند خلاقه‌ی کارگردان‌های بزرگ هیچ چیز به اندازه خواندن کتاب‌هایی که خودشان یا دیگران درباره‌ی مسیر شخصی و حرفه‌ایشان نوشته‌اند، نمی‌تواند به ما کمک کند تا با تجربه‌های چندین ساله آن‌ها آشنا شویم و درس‌هایی بگیریم که ما را در ساختن بهترین آثارمان یاری و راهنمایی کنند. هرکدام از آثار کارگردانان زیر نشان‌دهنده‌ی دنیای ذهنی آن‌ها هستند، پس شناخت شخصیت آن‌ها، زندگی خصوصی و خانوادگی و مسیری که پشت سر گذاشته‌اند، باعث می‌شود یاد بگیریم چگونه در آثار سینمایی‌مان تجربه‌های شخصی و ذهنی خود را به تصویر بکشیم.

۱) کتاب فیلم‌ ساختن (Making Movies)

نویسنده: سیدنی لومت (Sidney Lumet)

مترجم: بهمن فرمان‌آرا

انتشارات: چشمه

فیلمساز در مراحل مختلف ساخت یک فیلم خوب، از پیش‌تولید تا اتاق تدوین و پخش، باید در تصمیماتِ سرنوشت‌ساز خود به نکات مهم بسیاری توجه کند که سیدنی لومت، یکی از کارگردانان معروف و شناخته شده سینما با فیلم‌های مهمی چون دوازده مرد خشمگین و بعدازظهر سگی را در کارنامه هنری خود، این نکات را در ۱۳ فصل جامع توضیح داده است که عبارت‌اند از: «کارگردان: بهترین شغل جهان»، «سبک»، «بازیگران: آیا بازیگر می‌تواند خجالتی باشد؟»، «دوربین: بهترین دوست کارگردان»، «طراحی صحنه و لباس»، «بالاخره رسیدیم به ساختن فیلم»، «دیدن کار روز قبل: رنج و سرمستی»، «اتاق تدوین بالاخره تنهایی»، «آوای موسیقی: صدای صدا»، «میکس: تنها بخش خسته کننده سینما»، «کپی اول: کودکی متولد می‌شود» و «استودیو: آیا تمام زحمات برای این بود؟». ترجمه‌ی بهمن فرمان‌آرا از نقاط قوت کتاب محسوب می‌شود. مهم ترین بخش این کتاب یادگیری چیزهایی است که شاید در هیچ کلاس دانشگاهی تدریس نمی‌شود، لومت تلاش کرده است هر تجربه‌ی شیرین و تلخی را که طی سال‌ها کار و در مسیر تبدیل شدن به یک کارگردان موفق تجربه کرده است، توضیح بدهد و در نهایت این نکته مهم را به تمام مخاطبان کتاب و فیلمسازان جوان گوشزد کند که: فیلم ساختن یک حرفه‌ی گروهی است نه یک کار شخصی.

۲) کتاب سینماگران قرن بیست و یک (نوری بیگله جیلان)

تألیف: مازیار فکری ارشاد

انتشارات: چتر فیروزه

کتاب اولِ «سینماگران قرن بیست و یک» به آثار نوری بیگله جیلان می‌پردازد که با ترجمه، تحلیل و نقدهای مازیار فکری ارشاد منتشر شده است. خواندن این کتاب به همه سینما‌ دوستانی که عاشق ارتباط برقرار کردن با جهان ذهنی نوری بیگله جیلان هستند پیشنهاد می‌شود. جهان داستانی این کارگردان برجسته‌ی ترکیه‌ای، هموراه با جهان داستانی چخوف و گاه هنریک ایبسن مقایسه می‌شود. فیلم‌های جیلان همیشه وابسته به ادبیات بوده‌اند و سال‌ها عکاسی و زندگی در مناطق روستایی و محروم ترکیه باعث شده‌است او بتواند تصاویر اعجاب برانگیزی را در فیلم‌های خود خلق کند. لحظاتی در زندگی که معمولا به سادگی از کنار آن‌ها گذر می‌کنیم در فیلم‌های جیلان مخاطب را میخکوب می‌کنند. این کتاب سعی دارد خواننده‌ها را با خط فکری و جهان‌بینی جیلان آشنا کند که چگونه می‌شود یک فیلم شاعرانه ساخت و به گفته کتاب، آن زمانی است که کارگردان مثل جیلان اعتقاد داشته باشد که ادبیات همواره بر سینما ارجحیت داشته است. از مقاله‌های این کتاب می‌توان به «جست و جوی نگره‌ی مولف در سینمای نوری بیلگه جیلان»، «زنان در سینمای نوری بیلگه جیلان» و «تصویر وضعیت بشری در سینمای نوری بیلگه جیلان» اشاره کرد.

۳)‌ کتاب کارگردانی به سبک اسکورسیزی (Shoot Like Scorsese)

نویسنده: کریستوفر کنورتی (Christopher Kenworthy)

مترجم: محمد ارژنگ

انتشارات: چتر فیروزه

مارتین اسکورسیزی یکی از بزرگترین کارگردان های دنیا محسوب می‌شود و میان بسیاری از اهالی سینما حتی پرطرفدارترین‌! همه خوب می‌دانند اسکورسیزی سال‌ها تلاش کرده است فیلم‌هایی بسازد که هم منتقدین را راضی نگه‌دارد هم مخاطبان را تحت تاثیر قرار دهد. اسکورسیزی همیشه با بازیگران مطرح دنیا کار کرده است و نویسنده در این کتاب رازهای کارگردانی و بازی گرفتن این فیلمساز را با علاقه‌مندان به اشتراک می‌گذارد. کتاب شامل ۱۰ بخش با این عناوین می‌باشد: لحظه‌ی تغییر: راننده‌ی تاکسی، تحرک زیاد: گرگ وال‌استریت، رودررویی پرتنش: گرگ وال‌استریت، حرکت متضاد: گاو خشمگین، پویایی قدرت: هوانورد، لایه‌های عمق: هوانورد، حرکت یک‌باره‌: رفتگان، آشکار کردن شخصیت منفی: رفتگان، موانع ارتباطی:هوگو و برقراری ارتباط: عصرمعصومیت. حقیقت این است که بهترین بازیگران برای به نمایش گذاشتن بهترین اجرای خود به کارگردانان کاربلد نیاز دارند، بدون طراحی درست حرکات بازیگر و دوربین نسبت به یکدیگر، اجرای بازیگران به درستی دیده نخواهد شد. شما با مطالعه این کتاب، ضمن آموختن تمهیداتی که اسکورسیزی به آن‌ها بسیار علاقمند است، یاد می‌گیرید چگونه با کارگردانی خوب، از پیچیدگی‌های داستان خود پرده بردارید و عمق بازی بازیگران را به نمایش بگذارید.

۴) کتاب با آخرین نفس‌هایم (My Last Sigh)

نویسنده: لوئیس بونوئل (Luis Buñuel)

مترجم: علی‌امینی نجفی

انتشارات: کتاب‌سرای نیک

اسم لوئیس بونوئل برای سینما‌دوستان خارج از حوزه آکادمیک شاید کمی بیگانه و ناشناس باشد و یکی از دلایل اصلی این امر ویژگی‌های فردی، شخصیت هنری و تک‌افتاده اوست. بونوئل قطعا برجسته‌ترین نماینده مکتب «سورئالیسم» در سینما است اما بازهم نمی‌توان هنرمندی مثل او را که همواره از سنت و قالب گریخته است به قطعیت در مکتب خاصی جای داد. فیلم‌های بونوئل سرشار از نمادها وآیین‌های مسیحی است و برخی فیلم‌های معروف او مانند «عصرطلایی»، «نازارین»، «ویردیانا»، «راه شیری» را می‌توان در مقوله نقد دینی به شمار آورد. «با آخرین نفس‌هایم» زندگی‌نامه‌ی خودنوشت این فیلم‌ساز برجسته است و اولین بار در سال 1982 در فرانسه منتشر شد. بونوئل نقل کرده است که این بیوگرافی را به کمک ژان کلود کاریر (Jean-Claude Carrière) فیلمنامه‌نویس و همکار همیشگی‌اش نوشته است. یک سال پس از انتشار کتاب، بونوئل در مکزیکوسیتی درگذشت. در این کتاب شما با شخصیت عصیان‌گر بونوئل آشنا می‌شوید و درنهایت شاید تصمیم بگیرید او و سینمایش را بیشتر دوست داشته باشید یا شاید حتی در مسیر ساخت فیلم‌های خودتان از درس‌ها و تجربیاتِ خارق‌العاده‌ی او استفاده کنید.

۵) کتاب رومن به روایت پولانسکی (Roman by Polanski)

نویسنده: رومن پولانسکی (Roman Polanski)

مترجم: آزاده اخلاقی

انتشارات: چشمه

کتاب رومن به روایت پولانسکی شرح‌حال یکی از مهم ترین و بهترین کارگردان‌های زنده سینماست آن هم به روایت خودش. شرح‌حالی اعتراف‌گونه که نظیرش را بعید است بتوان میان هنرمندان معاصر یافت. پولانسکی خودش را با همه‌ی عیب‌ها و کاستی‌هایش معرفی می‌کند و ابایی ندارد که دیگران درباره او چه فکری خواهند کرد. او همه چیز را واضح و آشکار و بدون تملق می‌گوید تا خودش را آن‌گونه که هست به نمایش بگذارد، نه آن گونه که تماشاگرانش او را به واسطه‌ی سینما شناخته‌اند. نکته اساسی این کتاب صحبت کردن درباره‌ی روزهای سخت و بدی است که رومن در مسیر فیلمساز شدن و در زندگی شخصی پشت سر گذاشته است. از نظر پولانسکی روزهای خوب در زندگی او آن‌قدر کم بوده‌اند که به یاد آوردنشان کار دشواری است. در بسیاری از زندگی‌نامه‌ها ما فقط به‌دنبال فهمیدن فرمول موفقیت هنرمندان هستیم ولی با خواندن کتاب «رومن به روایت پولانسکی» توجه شما به آن‌روی سکه و ناخوشی‌های زندگی هنری جلب می‌شود و شاید بتوان از مطالعه چنین کتابی یاد گرفت که چگونه حتی با وجود موانع بسیار به راهمان ادامه دهیم و مسیرمان را متوقف نکنیم.

۶) کتاب آنتونیونی شوالیه هنر (Michelangelo Antonioni: The Investigation)

نویسنده: سیمور چاتمن (Seymour Chatman)، پاول دانکان (Paul Duncan)

مترجم: سیدرضا اسماعیلی

انتشارات: متخصصان

اولین کلماتی که با شنیدن اسم آنتونیونی، کارگردان برجسته ایتالیایی، به ذهن مخاطب می‌رسد شعر و حرکت است. در این کتاب با آنتونیونی سفر می‌کنیم، سفری به درون، درست مثل آثار سینمایی‌اش که بعد از تماشا از شما یک مخاطب جستجوگر می‌سازند. آنتونیونی با ظرافتی که در ساختار فیلم‌هایش دارد و ارزش‌هایی که به آن‌ها در مضامین داستان‌هایش توجه می‌کند و در نهایت جوایز و افتخاراتی که از آن خود کرده‌است، همگی گواهی‌اند بر فعالیت‌های درخشانش به‌عنوان یک هنرمند سینماگر و لقب شوالیه‌ی هنر که شایسته اوست. این کتاب در چهار فصل با عنوان‌های: ریل‌ها، رمزها، سفرها، معماها درباره‌ی این کارگردان/فیلسوفِ سینما نوشته شده‌است. اگر به فلسفه علاقمند هستید، قطعا با خواندن عناوین این فصل‌ها وسوسه می‌شوید که به سراغ خواندن این کتاب بروید. رولان بارت (Roland Barthes) یکی از بزرگ‌ترین منتقدین و نویسندگان اروپایی در آنتونیونی سه ویژگی منحصربه‌فرد یک هنرمند واقعی را می‌بیند: فرزانگی، هوشیاری و شکنندگی. آنتونیونی فیلم‌سازی جدا از حوزه سیاست و تاریخ است، او با هوش و ذکاوتش مانند یک مدرنیست واقعی با هنر برخورد می‌کند و فیلم‌هایی لطیف، دقیق، خلاق و روانشناسانه می‌سازد.

۷) کتاب ه همانند هیچکاک

نویسنده: پرویز نوری

انتشارات: چشمه

در کتاب «ه همانند هیچکاک» نوشته پرویز نوری، گوشه‌هایی از زندگی و آثار آلفرد هیچکاک، کارگردان مطرح بریتانیایی را می‌خوانید. هیچکاک یکی از بزرگترین فیلم‌سازهای مؤلف است که یک زبان تصویری درخشان دارد. فیلم‌های او دارای اصالت هستند و هنر سینما را در حد کمال قرار می‌دهند. هیچکاک با هوش تصویری و قصه‌گویی قابل توجهش آثار مطرحی ساخت که همچنان فیلمسازان معاصر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این کتاب ضمن آشنایی با زندگی و خصوصیات اخلاقی هیچکاک، تاریخ سینما‌ی او و ویژگی‌های برجسته آثارش را هم مرور می‌کنید. هیچکاک هر ایده و فکری را با تصویر بیان می‌کند و در صحنه‌پردازی‌هایش خط داستانی،فلسفه، اندیشه و ایده‌هایش را به وضوح بیان می‌کند. هیچکاک با فیلمسازی بر پایه دیالوگ ارتباط خوبی ندارد و بیشتر فیلم‌هایش درحقیقت برپایه ارتباط عمیق روایت با تصویر ساخته شده‌اند. شاید بتوان لقب خدای میزانسن را به هیچکاک داد با یادآوری سکانس‌های حمام در فیلم روانی، یا اولین حمله پرنده‌ها به پمپ‌بنزین و نزدیک رستوران در فیلم پرندگان یا حتی صحنه قتل در حق‌السکوت. هیچکاک از جمله فیلمسازانی است که فارغ از سبک و ژانر سینمایی موردعلاقه‌تان، می‌توانید از او درس‌هایی درباره قصه‌گویی با تصاویر بیاموزید.

۸) کتاب مثل عکسی سیاه و سفید (۱۰۰ نامه‌ی فرانسوآ تروفو) (Francois Truffaut: Correspondence)

نویسنده: فرانسوآ تروفو (Francois Truffaut)، ژیل ژاکوب (Gilles Jacob)، کلود ژیورای (Claude De Givray)

مترجم: محسن آزرم

انتشارات: چشمه

کتاب «مثل عکسی سیاه و سفید» متشکل از صد نامه‌ی فرانسوآ تروفو است که ژیل ژاکوب و کلود ژیورای آن‌ها را گردآوری کرده‌اند. هریک از این نامه ها حرفی برای گفتن دارند و شخصیت تروفو را آشکار می‌کنند. تروفو فیلم‌ساز معروف فرانسوی است که نقش مهم و تأثیرگذاری در سینمای فرانسه و سراسر جهان داشته است و خواندن نامه‌های او از نوجوانی پرشورش گرفته تا دوران رسیدن به بزرگترین دستاوردهایش در سینما، می‌تواند برای علاقه‌مندان به سینمای اورپا و موج نوی فرانسه تجربه‌ی بسیار مفیدی باشد. خواندن نامه‌‌هایی که افراد در گذشته نوشته‌اند یکی از جذاب‌ترین راه‌های شناختن و همراه شدن با زندگی آن‌هاست چه بسا که این نامه‌ها متعلق به یکی از برجسته‌ترین فیلمسازان تاریخ سینما باشد. این نامه‌ها مخاطب را با روزهای کودکی و نوجوانی تروفو و نخستین روزهای کاری‌اش همراه می‌کنند و علاوه بر آشنا شدن با فرآیند خلاقه و فعالیت‌های او به‌عنوان منتقد و نویسنده در نشریات سینمایی، در برخی نامه‌های دیگر از روش‌ها و اهداف تروفو در تولید و ساخت‌ فیلم‌های سینمایی‌اش باخبر می‌شویم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید برخی از مخاطبان نامه‌های تروفو عبارتند از: اریک رومر (Éric Rohmer)، مارسل موسی (Marcel Moussy)، ژان لوک گدار (Jean-Luc Godard) و آلفرد هیچکاک. در حقیقت، این نامه‌ها تصویری از خود واقعی تروفو به عنوان کارگردان و منتقدی خودآموخته به مخاطب ارائه می‌کند که برای هر مخاطبی می‌تواند الهام‌بخش باشد.

کتاب هایی که در این جستار معرفی شده‌اند مناسب چه کسانی‌اند؟

این کتاب‌ها می‌توانند برای علاقمندان و دانشجویان رشته‌های کارگردانی، سینما، تئاتر و هنرهای نمایشی مناسب باشند.

کارگردان مورد علاقه شما چه کسی است؟ اگر کتابی درباره‌ی او می‌شناسید در قسمت نظرات به ما معرفی کنید.

نویسنده: مهتاب محمودی (تحریریه ماجرا)

معرفی هشت کتاب مهم از هشت کارگردان مطرح دنیا

دوره های مرتبط

نظرات کاربران

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.