"سرشت‌ تو از عنصر پنجم‌ است‌ عصاره‌ی‌ آب و باد و خاك و آتش‌

روان و ویرانگر، وزان و خنیاگر، آرام و منتظر، سوزان و عصیانگر"

در المنتال (2023)، جدیدترین انیمیشن دیزنی و پیکسار، اما ماجرا فرق می‌کند. عنصر آتش‌ علنا طرد شده محسوب می‌شود. این‌ انیمیشن‌، که‌ اخیرا توسط‌ شرکت‌ پیکسار ساخته شده است‌، جدیدترین‌، پرسروصداترین و احتمالا رمانتیک‌ترین‌ کار کمپانی‌ بعد از وال-ای‌ (Wall-E) است‌. پیکسار همواره نسبت‌ به‌ رشد درونی‌ قهرمانانش‌ در خلال قصه‌های‌ مختلف‌ دغدغه‌مند بوده است‌ و به‌ نسبت‌ آثار دیزنی‌ کمتر به‌ رومنس‌ بین شخصیت‌هایش پرداخته است. البته‌ که‌ با انیمیشن‌‌هایی‌ همچون درون و بیرون (Inside Out)، لوکا (Luca)، قرمز شدن (Turning Red) و... به‌ ما ثابت‌ کرده است که تا چه اندازه در مضامینش‌ به‌ احساس و شهود شخصیت‌ها اهمیت‌ می‌دهد و ما در انیمیشن‌ المنتال یک‌بار دیگر، با اثری‌ رنگارنگ‌، جهانی‌ نو و مضامینی‌ مثل‌ خانواده، سنت، احساسات، تفاوت‌ها و... مواجه‌ می‌شویم‌ که‌ احتمالا تا لحظه‌ی‌ پایانی‌ داستان ما را با خودش همراه خواهد کرد.

انیمیشن المنتال (بنیادین) یک پویانمایی رایانه‌ای کمدی-درام عاشقانه محصول ۲۰۲۳ در آمریکا است که توسط والت دیزنی پیکچرز و استودیوی انیمیشن پیکسار تولید و توسط استودیو سینمایی والت دیزنی توزیع شده‌است. این فیلم به کارگردانی پیتر سون (Peter Sohn) و تهیه‌کنندگی دنیز ریم (Denise Ream) می‌باشد و توسط پیتر سون، جان هوبرگ (John Hoberg)، کت لیکل (Kat Likkel) و براندا هسوئه (Brenda Hsueh) نوشته شده‌است و پیت داکتر (Pete Docter) تهیه‌کنندگی اجرایی آن را برعهده دارد.

Elements Don't Mix

زمانی‌ که‌ این‌ کشمکش‌، با علاقه‌مندی‌ این‌ دو به‌ یک‌ دیگر به‌ سرانجام می‌رسد، این‌ تضاد بنیادین‌ تبدیل‌ به‌ نیروی‌ بازدارنده برای‌ نزدیکی‌ وید و امبر به‌ یکدیگر می‌شود، تا اثر طور دیگری‌ تعلیق‌ ایجاد کند، حالا موقعیت‌ تفارق احباب مسئله‌ است‌. مادر امبر عشقش‌ را بو می‌کشد، وید نیز به‌ طور واضحی‌ تحت‌ تاثیر توانمندی‌، جسارت و درخشش‌ امبر است‌، المنتال به‌ نوعی‌ فرضیه‌ای‌ را مطرح می‌کند که‌ دو پدیده و نیروی‌ متضاد، لزوما متناقض‌ نیستند و برخلاف باورهای‌ جمعی‌ دنیای‌ المنتال (که‌ می‌تواند استعارهای‌ از جهان مدرن باشد)، اتفاقا عناصر می‌توانند کنار هم‌ باشند و با هم‌ ترکیب‌ شوند.

We Changed Eachother's Chemistry

اولین‌ نمای‌ انیمیشن‌ المنتال، تصویری‌ست‌ از دریایی‌ آرام و امن‌ و نوری‌ شبیه‌ خورشید که‌ کم‌کم‌ نزدیک‌ می‌شود. این‌ نور، اشفا و همسرش هستند. گویی‌ انیمیشن‌ به‌ ما می‌گوید این‌ ذات و حقیقت‌ آب و آتش‌ است‌، یعنی‌ خورشید و دریا؛ و پلان بعدی‌ که‌ شهر شلوغ و مدرن المنتال را معرفی‌ می‌کند دقیقا علت‌ دوری‌ عناصر از ذات حقیقی‌شان است‌. عناصر در مسیر رسیدن به‌ این‌ زرق و برق و رفاه، چیزهای‌ بسیاری‌ را خراب کرده‌اند و چیز های‌ بسیاری‌ ساخته‌اند که‌ احتمالا آنها را از حقیقت‌شان دور کرده است‌، لحظات دیگری‌ هم‌ درانیمیشن‌ براین‌ پیام تاکید می‌کنند؛ مثل‌ لحظه‌ای‌ که‌ امبر انعکاس خودش را در وید -که‌ مثل‌ آینه‌ای‌ شفاف عمل‌ می‌کند-می‌بیند، یا لحظه‌ی‌ طالع‌ بینی‌ که‌ وید نور امبر را از خود عبور داده و متمرکزش می‌کند، همینطور در کرهای‌ که‌ روی‌ میز ورن در بخش‌ پردازش است‌، یک‌ جزیرهی‌ آتشین‌ قرار دارد. پس‌ این‌ تصویر کنونی‌ که‌ آتش‌ را به‌ عنوان عنصری‌ طرد شده و از دید باقی‌ عناصر، خطرناك و ویرانگر نشان می‌دهد، نه‌ تنها لزوما مطابق‌ قوانین‌ حقیقی‌ طبیعت‌ نیست‌، بلکه‌ علاوه بر آن، نیروی‌ قدرتمند آب و آتش‌ اگر به‌ یک‌ میزان بردیگری‌ اثر بگذارد، تاثیرشان بر یکدیگر خنثی‌ خواهد شد، این‌ ادعایی‌ست‌ که‌ انیمیشن‌ آن را با تماس فیزیکی‌ وید و امبر به‌ روشنی‌ بیان می‌کند.

شخصیت‌پردازی‌

عنصر آب

وید و خانوادهاش نمایندهی‌ هویت‌ این‌ عنصر و به‌ عقیدهی‌ برخی‌ تحلیل‌گران نمادی‌ از طبقه‌ی‌ روشنفکر و مرفه‌ جامعه‌ هستند، آنها فاصله‌ای‌ تا احساساتشان ندارند، از طریق‌ به‌ راحتی‌ گریه‌ می‌کنند و می‌خندند، حمایتگر و همراه هستند، صادق و شفافاند، بازتابنده و منعکس‌ کننده هستند، درهرقالبی‌ قرار می‌گیرند و شکلش‌ را می‌گیرند و چشمگیر تر از همه‌ اینکه‌ به‌ راحتی‌ "جریان سازی‌" می‌کنند همانطور که‌ وید در مسابقه‌ همه‌ را با خودش همراه کرد.

عنصر آتش‌

آتش‌ عنصر نورافشان و سوزانندهی‌ طبیعت‌ است‌، خطرناك ترین‌ عنصر و زندگی‌بخش‌ ترین‌، در المنتال، عنصر آتش‌، هویتش‌ را از تاریخ‌، خانواده و اصالتش‌ می‌گیرد، باور های‌ مذهبی‌ بینشان رایج‌تر است‌، دمدمی‌ مزاجاند، مغرور و نسبتا خشک‌اند، جسور، سریع‌ و در مذاکره متوقع‌اند و راحت‌تر از بقیه‌ی‌ عناصر خشمگین‌ می‌شوند. با این‌ همه‌، سازنده و ترمیم‌ کننده نیز هستند، مثل‌ استعداد شیشه‌سازی‌ امبر، یا طوری‌ که‌ بالنی‌ را درارتفاع به‌ حرکت‌ درآورد. علاوه براین‌ها دیالوگی‌ که‌ وید در بالن‌ به‌ امبر می‌گوید ("روشنایی‌ رو تا وقتی‌ میسوزه درآغوش بگیر چون تا ابد دووم نمیاره") شبیه‌ اساس عشق‌ وید به‌ امبر است‌، امبر می‌سوزد و می‌سوزاند و آتش‌ هم‌ همچون خورشید ناپایدار است‌، اما منبع‌ روشنایی‌ جهان نیز می‌باشد پس‌ وید که‌ خود شخصیتی‌ زلال و بی‌آلایش‌ است‌، خودآگاه و ناخودآگاه به‌ سمت‌ امبر کشیده می‌شود.

چرا عناصر چهارگانه‌؟ المنتال چیست‌؟

در باور بسیاری‌ از ادیان و سرزمین‌های‌ باستانی‌ چهار عنصر آب، باد، خاك و آتش‌ پدیدآورندگان جهان و انسانها هستند، براین‌ اساس، ایدهی‌ المنتال به‌ انیمیشن‌ درون و بیرون قرابت‌ دارد، درهردو ما متصور می‌شویم‌ که‌ اجزای‌ تشکیل‌ دهندهی‌ درون انسان، خود در دنیایی‌ به‌ وسعت‌ دنیای‌ ما زندگی‌ می‌کنند، شخصیت‌ دارند، کشمکش‌ می‌آفرینند و حتی‌ متحول می‌شوند. این‌ بار مثل‌ درون و بیرون اشارهی‌ مستقیمی‌ به‌ این‌ مسئله‌ نمی‌شود، اما می‌توانیم‌ چند برداشت‌ از همچین‌ انتخابی‌ داشته‌ باشیم‌، بیرونی‌ترین‌ لایه‌ی‌ انیمیشن‌، با جان بخشیدن به‌ عناصر، آنها را تبدیل‌ به‌ شخصیت‌هایی‌ می‌کند که‌ میتوانیم‌ با آنها همذاتپنداری‌ کنیم‌، به‌ قصه‌شان گوش دهیم‌ و از آنها یاد بگیریم‌، درلایه‌ی‌ بعدی‌ می‌توانیم‌ عناصر را با ویژگی‌ های‌ منحصر به‌ فردشان به‌ عنوان طیف‌ شخصیتی‌ درونمان و چهار عنصر اصلی‌ انسان درنظر بگیریم‌ و درآخر میتوانیم‌ تصور کنیم‌ جهانی‌ که‌ در آن زندگی‌ می‌کنیم‌ درست‌ مثل‌ بدنمان از چهارعنصر هوشمند ساخته‌ شدهاست‌ و المنتال دراصل‌ این‌ هوشمندی‌ را به‌ تصویر کشیده و به‌ آن شمایل‌ انسانی‌ می‌دهد.

آیا پیکسار بالاخره انتظارات را برآورده کرده‌است؟

به‌ هرجهت‌، با همه‌ی‌ بازیگوشی‌ها و جهان جدیدی‌ که‌ المنتال در اختیار ما می‌گذارد، کماکان انیمیشنی‌ست‌ با خط‌ سیر قابل‌ پیش‌بینی‌ و سیاست‌های‌ پیشین‌ پیکسار، اما تقریبا هرچند دقیقه‌ یک‌بار با یک‌ دیالوگ تاثیرگذار یا لحظه‌ی‌ احساسی‌ پیامهایی‌ به‌ ما می‌دهد و باعث‌ می‌شود دنبالش‌ کنیم‌، این‌ مسئله‌ همانطور که‌ ارتباط حسی‌ ما را حفظ‌ می‌کند، باعث‌ می‌شود وقتی‌ انیمیشن‌ تمام شد، با فاصله‌ی‌ زمانی‌ خیلی‌ کم‌ آن را فراموش کنیم‌. نقطه‌ی‌ قوت این‌ اثر، تبدیل‌ به‌ نقطه‌ ضعف‌ می‌شود، المنتال به‌ مضامین‌ و تم‌های‌ متعددی‌، در زمان کوتاه و به‌ صورت نامتمرکز می‌پردازد، و با این‌ کار از میزان اثرگذاری‌ هرکدامشان می‌کاهد.

نویسنده: آیلین عیوض‌زاده (تحریریه ماجرا)

نقد انیمیشن المنتال (2023): روان و ویرانگر، وزان و خنیاگر

آیلین عیوض‌زاده

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.