به‌دنبال دیدن یکی از فیلم‌های روز دنیا، با فیلم خاکسپاری Burial 2023 مواجه شدم. یک درام حقوقی آمریکایی به کارگردانی مگی بتس، با بازی جیمی فاکس Jamie Foxx و تامی لی جونز Tommy Lee Jones محصول کمپانی مترو گلدوین مایر که با موسیقی بلوز سیاه‌پوستان و با این جمله آغاز می‌شود: این فیلم برگرفته از یک داستان واقعی است. شروع فیلم صحنه‌ای از مراسم دینی سیاه‌پوستان را در کلیسایی نشان می‌دهد. مردی به نام ویل گری پشت تریبون می‌رود و ضمن معرفی خودش خطاب به حاضرین می‌گوید: کشیشی که در این‌جا موعظه می‌کند از من خواست تا بیایم این‌جا و کمی با شما صحبت کنم و من می‌گویم وقتی خدا ندا می‌دهد، باید جوابش را بدهید و امروز قلب و روح من آماده است تا احساس و روحیه‌ای را که به ما داده، به جایی‌که همه‌ی ما به آن تعلق داریم، ببریم و آن جایی نیست به جز خانه... خانه همان جایی‌ست که قلبمان هست و همه‌ی اعضای خانواده دور همیم و برای ما سیاه‌پوستان خانه، همین کلیساست و در این کلیسا ما را به‌خاطر رنگ پوست‌مان قضاوت نمی‌کنند. همین چند جمله کافی بود تا بدانیم، با یک درام انگیزشی که تبعیضات نژادی و مشکلات سیاه‌پوستان را مطرح خواهد کرد، رو به‌رو هستیم.
آیا در جهان امروز هنوز دغدغه‌ی نژادپرستی داریم؟
پاسخ را از زبان فیلمساز، خانم مگی بتس که یک آمریکایی آفریقایی تبار است، در این فیلم جدید آمریکایی خواهیم دید. داستان فیلم خاکسپاری ۲۰۲۳ در دهه‌ی ۹۰ میلادی می‌گذرد. دقیقا سال ۱۹۹۵. زمانی‌که "جرمیا اوکیف" صاحب هشت شرکت کفن و دفن درایالت فلوریدا، در آستانهِ‌ی ورشکستگی است و به پیشنهاد وکیلش قصد دارد سهم سه شرکت را برای نجات از ورشکستگی کامل بفروشد تا لااقل بخشی از میراثش برای سیزده فرزند و بیست و چهار نوه‌اش حفظ شود. درروند حل این مشکل ، کمپانی عظیم "لوون" که صاحب صدها شرکت کفن و دفن در دیگر ایالات آمریکاست بعد از عقد قرارداد جهت خرید آن سهام، با کلاه‌برداری آن‌ها را در معرض سقوط قرار می‌دهد. در این میان به سفارش وکیل تازه‌کا‌رشان "هالبرت داکینز "، جوان سیاهپوست باهوشی که تازه به تیم آن‌ها ملحق شد ، به سراغ همان سخنران سیاهپوست اول فیلم "ویلی ای. گری" می‌روند که وکیل بسیار موفق و کار کشته‌ای در زمینه‌ی مصدومیت جسمی است: کسی که برنده‌ی پرونده‌های چند میلیون دلاری موفق بود و به رویای آمریکایی اعتقاد داشت؛ یعنی باور داشت که همه‌ی انسان‌ها برابر آفریده شده‌اند و حق زندگی، آزادی و جستجوی خوشبختی را فارغ از طبقه‌ی اجتماعی و نژادشان دارند.
هال به این دلیل ویل گری را برمی‌گزیند که متوجه شده است که شکایت‌شان به دادگاهی می‌رود که هیئت منصفه نیز عمدتا سیاهپوست خواهند بود. این‌جاست که فیلم علیه تبعیض نژادی قد علم می‌کند و نشان می‌دهد که فراتر از اختلاف قرارداد، موضوع اصلی فیلم نژادپرستی و استثمار سیاه‌پوستان است و فیلم‌نامه به شکلی ماهرانه دو طرف پرونده یعنی خواهان و خوانده را با وکلای سیاهپوست، به جان هم می‌اندازد و در پایان هر دو وکیل سیاهپوست از دو تیم، راضی از برد و باخت پرونده به نفع جبران خسارت شاکی و دفاع از حقوق از دست‌رفته‌ی سیاه‌پوستان هستند.
فیلمنامه‌‌ی فیلم سینمایی خاکسپاری Burial 2023 قابل قبول و گاهی گیج کننده است، اما سرگرم کنندگی آن غیرقابل انکار است. گیج‌کنندگی داستان به ابتدای فیلم مربوط می‌شود که داستان‌گو روایتش را با فلش‌بکی نالازم آغاز می‌کند. تقابل نژادی و نهایتا نزدیکی ماهیت انسانی آدم‌ها از کاراکتر شاکی سفیدپوست "جرمی اوکیف" و وکیل منصوبش "ویل گری" سیاهپوست، رابطه‌ای لطیف و انسانی را به تصویر می‌کشد: مرد سیاهپوست برای منافعِ انسانی درستکار و عاشق خانواده که سفیدپوست است می‌جنگد، آبروی شغلی‌اش را گرو می‌گذارد، حتی به خاطر او می‌گرید و در نهایت با پیروزی‌اش در دعوای حقوقی به یک صلح و دوستی عمیق فارغ از نژاد و رنگ پوست می‌رسد. یادمان باشد که ویل گری اصلا در دعوای سفیدپوستان شرکت نمی‌کرد و وکالت آنان را نمی‌پذیرفت.
آیا ساخت چنین آثاری لازم است؟
با دیدن فیلم خاکسپاری شاید برای بیننده این سوال پیش بیاید که آیا در سال ۲۰۲۳ و در قرنی که قاعدتا نباید دیگر سخنی از تبعیضات نژادی درمیان باشد، هنوز به چنین فیلمی نیاز داریم؟ این در حالی‌ست که شخصیت‌های بزرگی از نژاد سیاه‌پوستان را درطبقات و راس هرم شهرت و اعتبار جهانی می‌بینیم: مثل ریاست جمهوری ابرقدرتی چون ایالات متحده‌آمریکا، هنرمندان بزرگ عرصه‌ی موسیقی، هنرپیشه‌های مطرح و برنده اسکار مثل بازیگر همین فیلم "جیمی فاکس"و هزاران پست و مقام مهم دیگر... آیا هنوز هم جایی برای نگرانی درباره تفاوت‌های نژادی، دینی و فکری انسان‌ها هست یا نه؟ واقعیت این است که در دنیای پر هرج و مرج امروز، درست در همین سال‌های ابتدایی قرنی که تمدن نوین باید حرف اول را بزند، جنگ قدرت‌ها بین نظام‌های سرمایه‌داری و حکومت‌های توتالیتر و دیکتاتوری حکمرانان، زیر پوشش رنگ و لعاب زندگی مدرن ، مخفی شده است و افکار ضد انسانی، هنوز آزادی و رشد اندیشه را خفه می‌کنند و این فقط به مقوله‌ی نژادی محدود نمی‌شود: این یک درد جهان‌شمول است که هر ملتی در هر کجای دنیا از این درد بی‌بهره نیست.
فیلم خاکسپاری ۲۰۲۳ نمایشی از استثمار غول‌های صنعت است که مشاغل سنتی و کهنه را که میراث کهن یک ملت یا خاندان است، می‌بلعند. پاک‌دستی و خانواده در نظام سرمایه داری جایگاهی ندارد، حتی مرگ انسان‌ها هم عاملی‌است برای درآمد زایی و انباشت پول و تجمیع ثروت افسارگسیخته که در دست طبقه‌ای خاص قرار دارد و به طبع، خُرد و له شدنِ سرمایه‌های ضعیف را به دنبال دارد. فیلم از بار انگیزشی بالایی برخوردار است که البته به نحوی گل‌درشت به این مضامین می‌پردازد. چنان که در صحنه‌هایی از فیلم، زمانی‌که دفاع شاکی از حقوقش به بن‌بست رسیده، ناگهان نور امیدی می‌تابد و پرونده‌ای باز می‌شود از قرارداد میان گروه لوون با انجمن تعمید دهنده‌ی ملی که از بزرگ ترین شاخه‌های مستقل کلیسای سیاه‌پوستان به شمار می‌رفت. این انجمن بیش از هشت میلیون عضو داشت که با این قرارداد اعضای کلیسا به فروشندگان مراسم کفن و دفن مردم خودشان تبدیل می‌شدند و در ازای آن کمیسیون می‌گرفتند و از سیاه‌پوستان در آسیب‌پذیرترین دوران‌شان سوءاستفاده می‌کردند. پیدا شدن رگه‌ای از ناپاکی در سیستم حریف، به آن‌ها قدرت و توان ادامه‌ی مبارزه را می‌دهد.
آیا فیلم خاکسپاری Burial 2023 ارزش دیدن دارد؟
تصویرپردازی این فیلم از مناظر زیبای مراتع نیشکر "ایندیان تاون فلوریدا " زیبا و دیدنی‌ست. زمانی که جری و همسر ویل برای صحبت و تسلیم کردن او دربرابر ادامه‌ی پرونده به آن‌جا می‌روند، با قصه‌ی خانوادگی او روبه‌رو شده و متوجه می‌شود خانواده مهم‌ترین و امن‌ترین جایگاه برای آدم‌ها از هر نژاد و قومی است و فردی با اعتبارِ ویلی در یک خانواده‌ی سیاهپوست هم پایه‌های اعتبارش را از پدرانِ برده و زحمتکش خود وام گرفته و به گذشته‌اش و آینده‌ای که خود در حال ساختن آن است، می‌بالد. در دقیقه‌ی هشتادوشش فیلم زمانی که جری و ویلی در وسط راه خاکی میان انبوه سبز ساقه‌های نیشکر مزرعه به تماشای عبور قطار زندگی ایستاده‌اند و از گذشته و حال و آینده‌ی خود می‌گویند و به صلح انسانی میان‌شان باور داریم، ناگهان موبایل ویلی زنگ می‌خورد که خبری خوش را به او می‌دهد. این همان جرقه‌های امید و انگیزه است که ضمن گره گشایی از مصیبت‌ها، بر مخاطب فیلم و مسئله نژادپرستی می‌تابد. صحنه‌ی پایانی فیلم شکرگذاری از تک درخت زندگی را نشان می‌دهد: زیبا، عظیم، استوار در دشت سبز با گل‌های لطیف پنبه و این است لطافت و جایگاه خانواده و صلح و امید. در پایان، اگر دوست دارید فیلمی ببینید که الهام‌بخش باشد و ساعتی دلنشین از جنس هیجان و نشاط را با آن سپری کنید، شما را به تماشای این درام دادگاهی دعوت می‌کنم.
آیا فیلم خاکسپاری Burial 2023 را دیده‌اید؟ نظر شما درباره چنین فیلم‌هایی چیست؟
نویسنده: شهره ریاحی (تحریریه ماجرا)
