برای خلق اثر هنری، باید تا حدی به خلاقیت خود باور داشته باشیم تا بتوانیم دست‌به‌کار شویم. ساخت فیلم نیز به‌عنوان یک اثر، از این قاعده مستثنا نیست. در این متن به روش‌هایی برای یافتن خودباوری در خلاقیت (Creative Confidence) با نگاه به کتاب خودباوری در خلاقیت با همین نام از تام کلی (Tom Kelley) و دیوید کلی (David Kelley) می‌پردازیم. خلاقیت می‌تواند ابزاری قدرتمند برای نگریستن به ورای وضع موجود باشد. افراد خلاق باور دارند که برای بهبود ایده‌های موجود و ایجاد تأثیرات مثبت در دنیای اطراف خود هم در محل کار و هم در محل زندگی شخصی‌شان توانایی لازم را دارند. بدون چنین باوری نمی‌توان نخستین قدم برای رسیدن به هدف را برداشت.

در ذات خودباوری در خلاقیت، نگرش مثبت به اهداف وجود دارد. مثلاً برای یک فیلمساز لازم است بداند که می‌تواند فیلم نسبتاً خوبی بسازد تا بتواند به خلاقیتش باور پیدا کند. ممکن است فردی با ایده‌های بسیار خلاقانه، نسبت به ساختن فیلم ناامید باشد، این ناامیدی که در نقطه‌ی مقابل امید و نگرش مثبت قرار می‌گیرد جلوی بالفعل شدن ایده‌ها را می‌گیرد. پس داشتن نگاهی مثبت برای باور خود نکته‌ای مهم است.

حال سؤال اینجاست که برای ایجاد خودباوری در خلاقیت چه باید کرد؟ در ادامه راهکارهایی به همراه توضیحات مختصر با توجه به کتاب خودباوری در خلاقیت ارائه می‌شود.

در باب همدلی با دیگران

فرصت‌های جدید نوآوری زمانی خود را نشان می‌دهد که شما فرایند نوآوری را با احساس همدلی نسبت به مخاطبان خود شروع کنید. چراکه استفاده از نگرش انسان‌محور برای چالش‌ها معمولاً غنی‌ترین فرصت‌های تغییر را در بردارد.

درباره‌ی الهام

صبر نکنید تا سیب روی سرتان بیفتد تا بتوانید اثر جاذبه را کشف کنید. در دنیا سیر کنید و فعالانه در جستجوی تجاربی باشید که تفکر خلاقانه را در شما زنده می‌کنند. با متخصصان در تماس باشید، در محیط‌های ناآشنا قرار بگیرید و تلاش کنید که با دیگران همدردی کنید. برای تشویق نوآوری انسان‌محور همدلی روش مطمئنی است. مشاهده‌ی رفتارهای مردم در محیط زندگی و کارشان به ما کمک می‌کند عامل‌های مؤثر در موفقیت را بهتر درک کنیم و درنتیجه بتوانیم نوآوری‌های مفیدی داشته باشیم.

از ترس تا شهامت

برای رسیدن از ترس به شهامت می‌توان از تکنیک پیروزی هدایت‌شده استفاده کرد. در این تکنیک از قدرت تجربیات دسته اول انسان‌ها استفاده می‌شود تا باورهای غلط آن‌ها اصلاح شود.

در روش پیروزی هدایت‌شده، افراد با گام‌های کوچک و کنترل‌شده با ترسی بزرگ روبه‌رو می‌شوند و آهسته‌آهسته به آن غلبه می‌کنند. تجربه‌ی غلبه بر ترسی که در طول زندگی انسان را عذاب داده است یعنی ترسی که اعتقاد داشتند تا آخر عمر قرار است آن را با خود داشته باشند سیستم اعتقادی افراد برای تغییر را عوض می‌کند. کم‌کم افراد به این باور می‌رسند که می‌توانند وضعیت را تغییر دهند.

طبق پژوهش‌های انجام‌شده توسط روانشناس فقید، آلبرت باندورا (Albert Bandura)، افرادی که به این باور می‌رسند، چالش‌های سخت‌تری را بر عهده می‌گیرند، استقامت بیشتری به خرج می‌دهند و در برابر موانع و شکست‌ها مقاوم‌ترند. درنتیجه تردید فرد به خلاقیتش را می‌توان با هدایت او در جهت دستیابی به موفقیت‌های کوچک درمان کرد و این تجربه می‌تواند اثری نیرومند بر باقی عمرش داشته باشد. افرادی که خودباوری بیشتری در خلاقیت دارند انتخاب‌های بهتری انجام می‌دهند، راحت‌تر وارد مسیرهای جدید می‌شوند و بهتر می‌توانند برای مشکلات به‌ظاهر حل نشدنی راه‌حل پیدا کنند.

یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های انسان، ترس از شکست است. (می‌گویم انسان چون می‌خواهم خیالتان راحت کنم که این ترس ترسی انسانی است و در تجربه‌ی آن تنها نیستیم). شکست بزرگ‌ترین مانعی است که هنرمندان برای خلاقیت با آن مواجه می‌شوند: اگر این ایده را عملی کنم و افتضاح از آب دربیاید چه؟

آیا افراد نابغه یا موفق در عرصه‌های هنری، هیچ‌گاه شکست نمی‌خورند؟

طبق نظر پروفسور دین کیث سیمونتن (Dean Keith Simonton) از دانشگاه کالیفرنیا در دیویس، خلاف این باور حقیقت دارد؛ یعنی نوابغی چون موتزارت نیز بارها شکست خورده‌اند اما اجازه نمی‌دهند شکست متوقفشان کند. هنرمندان خلاق آزمون‌وخطای بیشتر و کار بیشتری انجام می‌دهند و درنهایت از دیگران بیشتر موفق می‌شوند. نوآوری معادله‌ی اعجاب‌انگیزی دارد و آن شکست‌های بیشتر برای دستیابی به موفقیت است. دلیل این امر این است که با شکست شما به نقاط ضعف خود پی می‌برید و هرچه زودتر این نقاط را شناسایی کنید بهتر است.

یکی از راه‌های غلبه بر ترس از شکست ایجاد پیروزی‌های کوچک است. این فرایند را پیروزی هدایت‌شده می‌نامند. آنچه در ابتدا قدمی بسیار بزرگ به نظر می‌رسد با تقسیم کردن به کارهای کوچک‌تر و راهنمایی گرفتن از دیگران تبدیل به هدفی امکان‌پذیر می‌شود. بهتر است در این روش کم‌کم سختی هر مرحله را بیشتر کنیم تا افراد بتوانند بر ترسشان از شکست غلبه کنند. برای مثال فردی که می‌خواهد اولین فیلم‌هایش را بسازد، می‌تواند تمام مراحل پیش‌تولید، تولید و پس‌تولید را به بخشه‌ای کوچکی تقسیم کند و با انرژی‌ای که از پیروزی در هر مرحله به دست می‌آورد به مرحله‌ی بعد برود. نکته‌ی مهم آن است که نباید با قدم‌های سخت و نشدنی آغاز کرد چرا که ممکن است فرد را از ادامه‌ی مسیر دلسرد کند.

برای مقابله با بزرگ‌ترین ترستان یعنی ترس از شکست، تنها راه دست‌به‌کار شدن و عمل کردن است. در هر مرحله‌ای از ساخت فیلم که هستید، تنها و تنها اقدام کردن است که اضطراب و ترستان را کاهش می‌دهد. پیوند بین شکست و نوآوری، درسی است که تنها با عمل کردن می‌آموزید. این تلاش برای مقابله با ترس از شکست به این دلیل است که ترس از شکست جلوی یادگیری مهارت‌های نو و ریسک و مقابله با چالش‌های جدید را می‌گیرد. خودباوری در خلاقیت مستلزم غلبه بر ترس است.

خوش‌بینی ضروری

خوش‌بینی ضروری به معنی اشتیاقی است برای عملی سریع در مواجهه با موانعی که باور دارید شانس خوبی برای فائق آمدن بر آن‌ها دارید. برای ایجاد خوش‌بینی ضروری فقط نیاز داریم امید معقولی به موفقیت و همین‌طور امید به یک پیروزی حماسی داشته باشیم. زمانی که افراد پیروزی را در چند قدمی خود حس کنند، تمام تلاش خود را برای موفقیت می‌کنند.

خودباوری منجر به کاهش اضطراب در رویارویی با ابهامی می‌شود که هنگام معرفی ایده‌ای جدید به دنیا با آن روبه‌رو می‌شوید.

از ترس به لذت

رالف والدو امرسون (Ralph Waldo Emerson) می‌گوید: ((اگر از کاری می‌ترسیم انجامش دهیم، آنگاه مرگ ترس، حتمی است.))

برای اینکه به قلمروی ناشناخته‌هایی که از آن‌ها می‌ترسیم، قدم بگذاریم گاهی نیروهای بیرونی مثل تمجید یک معلم یا محیطی که پذیرای ایده‌های نو است می‌توانند اثرگذار باشند اما درنهایت این خودمان هستیم که باید به توانایی خودمان برای ایجاد تغییری مثبت باور داشته باشیم و شجاعانه عمل کنیم.

توان خلاقیت را توسعه دهید و به عمل‌آورید

خلاقیتی که برای رسیدن به ایده‌های جدید نیاز دارید را بهتر است در طول زمان بپرورانید. یکی از روش‌های شروع این است: خود را در معرض الهام‌های بیشتری قرار دهید.

مثل یک مسافر باشید

مانند یک مسافر در سرزمینی ناشناخته، تلاش کنید محیط آشنای اطراف خود را همانند یک گردشگر ببینید. یکی از راه‌ها این است که به محیط‌های آشنای همیشگی بروید و توجه خود را به‌طور خاص به یک یا چند فرایند جاری در آن محیط جلب کنید. با دقت هر کاری که افراد می‌کنند را دنبال کنید و از نتیجه شگفت‌زده شوید. شاید قبلاً فکر می‌کردید که پارک نزدیک خانه‌تان برای شما آشناست اما با این مشاهده‌ی دوباره نکات تازه‌ی بسیاری را درمی‌یابید.

با ذهنی آرام خیال‌پردازی کنید.

معمولاً زمانی بهترین ایده‌ها به ذهن ما می‌رسد که در وضعیت روانی آرامی به سر می‌بریم. جاناتان اسکولر (Jonathan Schooler) که پژوهشگری در دانشگاه کالیفرنیا است معتقد است وقتی خیال‌پردازی می‌کنیم مغزمان درباره‌ی ایده‌ها و راه‌حل‌های غیر مرتبط با کار تمرکز می‌کند. مغز زمانی که روی کار خاصی متمرکز نیستیم بین ایده‌ها و تجربیات نامرتبط ارتباطاتی ایجاد می‌کند که خود می‌تواند سرچشمه‌ی نابی برای خلاقیت باشد.

یک مشاهده‌گر تیزبین برای انسان‌ها باشید

به مشاهده‌ی انسان‌ها بپردازید و همچون یک مردم‌شناس آنچه را ببینید که ازنظر یک فرد معمولی دور می‌ماند. سعی کنید پیش‌فرض‌های خود را در خانه بگذارید و به محیطی بروید که برای مشاهده‌ی انسان‌ها مناسب باشد. حال بدون پیش قضاوت، انسان‌ها را نظاره و تلاش کنید که آن‌ها را درک کنید. زمانی که می‌خواهید برای فیلم‌نامه‌ی خود شخصیتی را بپردازید یا از بازیگر خود بخواهید که واکنش متناسبی به آنچه در فیلم برایش رخ‌داده، نشان دهد، به همدلی با مردم نیاز دارید. ما همه‌ی انسان‌ها را زندگی نمی‌کنیم اما همدلی ابزاری است برای اینکه درزمانی کوتاه به‌جای آن‌ها احساس کنیم.

مجموعه‌ای از سؤالات بپرسید.

پرسشگری بسیار می‌تواند شمارا به قلب موضوع برساند. مهم‌ترین سؤالات چرا و چه می‌شود اگر هستند. یکی از راه‌های رسیدن به ایده‌های سینمایی نیز استفاده از همین سؤالات است. بسیاری از فیلم‌های بزرگ نیز در خود سؤالاتی این‌چنینی دارند. از عجیب بودن سؤالات خود نترسید و اجازه دهید که غیر مرتبط‌ترین افکار در ذهنتان به هم متصل شوند و سؤال بپرسید.

چالش‌ها را از نو تعریف کنید.

از زوایای دیگر به مسئله بنگرید. قبل از تکاپو برای رسیدن به پاسخ درست ابتدا مطمئن شوید که سؤال درست را یافته‌اید.

شبکه‌ی پشتیبان خلاقیت بسازید.

برای خلاق شدن تصمیم بگیرید. این تصمیم کمک می‌کند که برای مسیر پر از فراز نشیب خلاقیت آماده باشید و برای موانع راه‌حلی بیابید.

کاری انجام بدهید!

افراد خلاق به‌جای انفعال، با روحیه‌ای فعال با زندگی مواجه می‌شوند. درواقع می‌توان گفت که افراد خلاق رویکرد کاری انجام بده دارند. این امر مستلزم فهم عمیق این نکته است که لحظه‌ای طلایی برای شروع هرگز فرانمی‌رسد و همواره مسئله‌ای هست که اجازه ندهد همه‌چیز عالی باشد پس‌ دست به کار شوید.

فیلم ساختن از آن دسته کارهایی است که می‌توان فهرستی از دلایل و توجیهات برای انجام ندادنش ردیف کرد و این لیست در نگاه اول بسیار معقول و منطقی به نظر می‌رسد. مثلاً نداشتن منابع مالی کافی یا آشنا نبودن با افرادی که در این مسیر کمکمان کنند؛ اما هیچ‌یک از این دلایل، بدون راه‌حل نیست و خلاقیت درست همین‌جاست که به کار می‌آید.

فهرستی از نقص‌ها داشته باشید.

تمرین کردن عالی است اما تا مرحله‌ای که شما را به سطح خوبی از مهارت می‌رساند. پس از آن باید ایرادات خود را یادداشت کنید و آن‌ها را همیشه در نظر بگیرید. اگر فیلم‌نامه‌ی اولتان شخصیت‌های چندان جذابی نداشت و فیلم‌نامه‌ی بعدی پایان‌بندی مناسبی ندارد، بهتر است این نکات را یادداشت کنید و به دنبال علت آن بگردید و در تجربه‌های بعدی آن را تا حد ممکن تکرار نکنید.

آنچه برای عمل کردن، به یاری شما می‌آید.

کنش یارهای عمل کردن آن چیزهایی هستند که در روزهای بی‌حوصلگی که دیر یا زود از راه می‌رسند و انرژی ما را می‌بلعند به آن نیاز داریم. از دیگران کمک بگیرید و درباره‌ی ایده‌تان با آن‌ها صحبت کنید تا دوباره خلاقیت و انرژی ازدست‌رفته در شما ایجاد شود.

از محدودیت‌ها کمک بگیرید.

محدودیت‌ها مولد خلاقیت و محرک عمل کردن هستند فرانسیس فورد کاپولا (Francis Ford Coppola) ارزش محدودیت در خلاقیت را درک کرده است. زمانی که او و تام در بوینس آیرس (Buenos Aires) همدیگر را دیدند او گفته بود: ((هرچقدر بودجه‌ی فیلم من کمتر باشد فرصت‌های خلاقیت بیشتری به دست می‌آورم)) او حتی سر صحنه‌ی فیلم مالتا (Malta) برای اینکه فرمان تاکسی را در سمت راست نشان دهد از تغییر فرق سر بازیگر و چاپ وارونه‌ی اعداد پلاک ماشین کمک گرفت.

درنهایت، مهم‌ترین و اولین قدم دررسیدن به خلاقیت همچون هر چیز دیگری این است که تصمیم بگیرید خلاق باشید. در این تصمیم‌گیری از دیگران یاری بجویید و حتماً کاری انجام دهید، نواقص کارتان را بیابید و کار بعدی را شروع کنید، تنها با آزمون خطا است که به موفقیت نزدیک‌تر می‌شوید.

به نظر شما خودباوری تا چه اندازه در کار خلاقه هنرمندان اهمیت دارد؟ راهکارهای شما برای خودباوری در خلاقیت چیست؟

نویسنده: پرنیان مصطفوی (تحریریه ماجرا)

چگونه به خلاقیت خود باور داشته باشیم؟

دوره های مرتبط

نظرات کاربران

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.