رنگ‌های درخشان و چشم‌نواز، موسیقی که لحظه‌ای ذهن را رها نمی‌کند و ریتمی آهسته همان‌گونه که عشق آرام‌آرام در قلب جای خودش را پیدا می‌کند. چراغ‌های نئونی و خاطرات گذشته، زنی که خرامان‌خرامان دور می‌شود، این‌ها دنیای خیال‌انگیزی را نمایش می‌دهد که وونگ کار وای Wong Kar Wai در پشت پلک‌هایش تصویر کرده است.

در این متن می‌خواهیم پس از نیم‌نگاهی به سبک آثار وونگ کار وای، وارد ذهن او شویم تا بفهمیم چگونه دست به خلق آثاری چون در حال و هوای عشق In The Mood For Love قطار سریع‌السیر چانگ کینگ، 2046 و... شده است.

در بررسی سبک بصری آثار وونگ کار وای می‌توان موارد زیر را برشمرد:

در آثار وونگ کار وای رنگ‌ها به کمک ایجاد حال و هوایی خاص در یک صحنه می‌آیند. رنگ‌های سرد و گرم در کنار یکدیگر فضایی عاشقانه یا غم‌انگیز را ایجاد می‌کنند.
موسیقی از عناصر کلیدی آثار وونگ کار وای است که در قطار سریع‌السیر چانگ کینگ معرف داستان است (آهنگ California Dreamin’) و در فیلم در حال و هوای عشق، قطعه تم یومجی (Yumeji’s Theme) ورود عشق را ندا می‌دهد. استفاده از موسیقی در فیلم‌های وونگ کار وای تبدیل به عاملی برای به خاطر سپردن و به یاد آوردن فیلم‌هایش می‌شود و بر تأثیر عمیق موسیقی صحه می‌گذارد.
سبک فیلم‌برداری در آثار وونگ کار وای با وجود اینکه با تعداد زیادی از فیلم‌برداران بزرگ همچون، کریستوفر دویل (Christopher Doyle)، اندرو لو (Andrew Lau) و داریوش خنجی Darius) (Khondji همکاری کرده است اما نشانه‌های ثابت و تشابهات سبکی در زبان بصری آثار او دیده می‌شود. در فیلم‌های وونگ کار وای دوربین حول محور کاراکتر می‌چرخد همان‌طور که فیلم‌نامه‌هایش به شخصیت‌ها اهمیت بیشتری می‌دهند تا خط داستانی. اسلوموشن در فیلم‌های او برای نمایش گذر زمان یا تمرکز بر فاصله‌ای که بین شخصیت‌ها ایجاد شده است، استفاده می‌شود.

استفاده از Step Printing که شیوه‌ای است که طی آن تعداد فریم‌های فیلم‌برداری شده، نصف می‌شود، این افکت به‌ویژه در فیلم قطار سریع‌السیر چانگ کینگ استفاده‌شده است و در آن با تبدیل اطراف شخصیت به خطوط محو، تمرکز روی او و سرگشتگی‌اش قرار می‌گیرد.
تم‌های مشابهی در آثار وونگ کار وای به چشم می‌خورد که از متداول‌ترینشان می‌توان به‌تنهایی اشاره کرد. شخصیت‌های وونگ کار وای، تنها و سرگشته‌اند ولی اغلب یک‌لحظه تا بر هم زدن تنهایی فاصله وجود دارد.
مشخصه‌های پست‌مدرن به‌وضوح در آثار وونگ کار وای دیده می‌شود ویژگی‌هایی همچون زمان غیرخطی و مکانی که می‌تواند هر کشور و شهری باشد و همچنین حضور انسان‌ها از نقاط مختلف دنیا و استفاده از زبان‌های متنوع.

با توجه به خلاصه‌ای که از سبک فیلم‌های وونگ کار وای ارائه شد، حال با دید بازتری می‌توانیم به دنیای ذهنی او و چگونگی طی کردن مراحل فیلم‌سازی توسط او بپردازیم.

شاید بهتر باشد بخش دوم متن را با نقل‌قولی صمیمانه از وونگ کار وای درباره‌ی فیلم‌سازی و الگوهایش آغاز کنیم. وونگ کار وای در رابطه با پاتریک تم (Patrick Tam) که الگو قرارش داده بود می‌گوید:

«پاتریک کارگردان بسیار منظمی است. او استور‌ی‌بورد‌ها و شات‌لیست‌هایش را خیلی قبل از فیلم‌برداری (آماده) دارد. او درباره‌ی نماهایش بسیار دقیق و شفاف است؛ و من با خودم فکر کردم که من هم شبیه به پاتریک یا هیچکاک خواهم بود- جوری که از قبل برای همه‌چیز تصمیم‌گیری شده است. اما شب قبل از فیلم‌برداری متوجه شدم که من هنوز در حال کار کردن روی فیلم‌نامه هستم. سعی کردم درستش کنم. گفتم، می‌دونی، صبح بیدار می‌شود و حداقل یک شات‌لیست تهیه می‌کنم که همه (از استرس) دچار حمله‌ی عصبی نشوند؛ و زمان مقرر 9 بود و من ساعت 8 بیدار شدم.»

کلیتی از شیوه ی فیلم سازی وونگ کار وای

شیوه‌ی فیلم‌سازی وونگ کار وای به‌گونه‌ای است که او بدون برنامه‌های قطعی سر صحنه می‌رود و از همه‌ی امکانات و ظرفیت‌ها جهت پیش بردن داستان فیلم استفاده می‌کند. در چنین شیوه‌ای، مهارت بداهه‌پردازی و داشتن ذهنی خلاق اهمیت فراوانی دارد. همچنین باید در نظر داشت که این شیوه از فیلم‌سازی می‌تواند هزینه‌ی بیشتری داشته باشد.

یک نمونه ی موردی: فیلم قطار سریع‌السیر چانگ کینگ چگونه ساخته شد؟

در فیلم قطار سریع‌السیر چانگ کینگ، در آغاز فیلم‌برداری، فیلم‌نامه هنوز به پایان نرسیده است و داستان قسمت دوم فیلم در یک روز نوشته می‌شود. به گفته‌ی کریستوفر دویل که فیلم‌بردار بسیاری از فیلم‌های وونگ کار وای از جمله قطار سریع‌السیر چانگ کینگ بوده است، سبک وونگ کار وای این است که به‌جای تغییر اجرا، موقعیت را تغییر دهد. برای مثال او به بازیگری می‌گوید حالا اگر کارA را انجام دهی و حرف B را بزنی، چه تأثیری ایجاد می‌شود؟ این سبک از فیلم‌سازی به گفته‌ی دوبل، سیر رشدی طبیعی را سر صحنه رقم می‌زند که اصیل‌تر و واقعی‌تر است.

وونگ کار وای همچنین اذعان دارد که شانس نیز نقش مهمی در ساخت فیلم قطار سریع‌السیر چانگ کینگ داشته است و برخلاف بعضی از فیلم‌ها که از آب و هوا تا عوامل آن‌همه چیز اشتباه است، در قطار سریع‌السیر چانگ کینگ همه‌چیز به خوبی در کنار همدیگر قرار می‌گیرد تا تنها در شش هفته چنین فیلمی ساخته شود.

او برای ساخت این فیلم از دستیارش می‌خواهد که مدتی را به‌عنوان مسافر در ساختمان‌های چانگ کینگ سپری کند و هرروز نکاتی را درباره‌ی نقشه‌ی آنجا و مسیرهای ورود و خروجش تهیه کند. در زمان فیلم‌برداری از آنجا که هیچ‌گونه مجوزی دریافت نشده بود، وونگ مدام از بازیگر زن، بریجیت، می‌خواست که طبق نقشه‌ای که از چانگ کینگ داشتند، از راه‌های مختلف از دست پلیس فرار کند. پس صحنه‌ها به معنی واقعی یک‌جور تعقیب و گریز و فرار از پلیس است.

نحوه‌ی کار با بازیگران در فیلم قطار سریع‌السیر چانگ کینگ

برای بازی گرفتن از بریجیت لین (Brigitte Lin)، وونگ از او خواست که شخصیت‌های زن فیلم‌های بولوار سانست (Sunset Boulevard) و گلوریا (Gloria) را مطالعه کند و مطابق با آن‌ها بازی کند. همچنین به دلیل کمبود زمان و بودجه، از بریجیت لین می‌خواهند که کلاه‌گیس و عینک آفتابی استفاده کند تا نیازی به انجام گریم‌های طولانی نباشد. وونگ کار وای معتقد است تنها دو عامل می‌تواند نقشه‌ی قبلی شما را تغییر دهد، اولین و مهم‌ترین آن بودجه است و دومی احساس اینکه می‌توانید کاری متفاوت و بهتر انجام دهید.

در خصوص کار با بازیگران خصوصاً بازیگران تازه‌کار مانند فی وونگ (Faye Wong) که خواننده‌ی مطرحی نیز هست فیلم‌برداری بدون مجوز بسیار سخت می‌شود. چرا که در محله‌ای شلوغ همچون چانگ کینگ همه‌ی مردم جمع می‌شوند تا او را تماشا کنند و او مسلماً تازه‌کار و مضطرب است. راهکار وونگ برای کم کردن اضطراب بازیگرش، پخش موسیقی است و البته بهره بردن از همان احساس اضطراب فی ونگ به نفع داستان فیلم.

سخن وونگ کار وای خطاب به فیلم‌سازان جوان

نقل‌قولی از وونگ کار وای خطاب به فیلم‌سازان جوان و تازه‌کار نیز می‌تواند ما را به خط ذهنی او نزدیک کند تا متوجه شویم که او به‌طورکلی چگونه به سبک خود دست یافته است.

«فقط انجامش بدین. اول از همه اینکه ما همگی بک فرایند رو طی کردیم و بسیاری از تکنیک‌ها یا مهارت‌ها رو از فیلم‌سازان دیگه یاد گرفتیم. برخی از شما ممکنه بگین که از مدرسه‌ی فیلم‌سازی یاد گرفتین اما من فکر می‌کنم فرآیندی برای یادگیری از دیگران و تقلید از آن‌ها وجود داره که در نقطه‌ای از اون شما سبک خودتون و روش خودتون برای داستان گفتن رو پیدا می‌کنید و این خوبه. من همیشه از اینکه دیگران من رو به‌عنوان منبع الهام استفاده کنند خوشحال میشم.»

وونگ کار وای و یک خیال جسورانه

در نتیجه می‌توان گفت که آنچه وونگ کار وای را از هم‌عصرانش متمایز می‌کند، شجاعت متفاوت بودن است و این امر بیش از هر تکنیک فیلم‌سازی می‌تواند الهام‌بخش باشد. وونگ کار وای به رؤیایی جسورانه، جامه‌ی عمل می‌پوشاند تا سبک خاص خودش را بسازد.

به نظر شما چه درس‌های فیلمسازی دیگری می‌توان از این کارگردان برجسته و خیال‌پرداز یاد گرفت؟ در قسمت کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: پرنیان مصطفوی (تحریریه ماجرا)

چگونه مثل وونگ کار وای فیلم بسازیم؟

پرنیان مصطفوی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.