«کمدی سیاه» دقیقا یعنی چی؟

کمدی سیاه یکی از زیر شاخه‌های ژانر کمدی است که سعی می‌کند موضوعات غیرمعمول و تابو را در قالب طنز و شوخی بیان کند. کمدی سیاه (Black Comedy یا Dark comedy) با عناوین دیگری چون طنز سیاه، کمدی تاریک، طنز دارک و یا کمدی تلخ نیز شناخته می‌شود. آندره برتون نظریه پرداز مکتب سورئالیسم فرانسوی برای اولین بار در سال 1935 در کتابش گلچین ادبی طنز سیاه (َAnthologie de l'humour noir) درباره‌ی کمدی سیاه صحبت کرد.

کمدی سیاه به جنبه‌هایی از زندگی افراد می‌پردازد که پرداختن به آن‌ها در قالب جدی کار دشواری است. ابعاد منفی وجود آدم‌ها و نزدیک شدن به خصوصیات بد کاراکترها را شاید کمی با چاشنی کمدی بتوان قابل تحمل کرد! جنبه‌های منفی همیشه در زندگی پررنگ هستند و هر روز که از خواب بیدار می‌شویم برروی سرمان آوار می‌شوند؛ مصیبت‌هایی مثل:

جنگ، فقر، تروماهای کودکی، مشکلات ارتباطی، ناتوانی ذهنی و جسمی، مرگ، افسردگی، خودکشی، تنهایی، اعتیاد و...

این ژانر بی‌پرواست و مخاطب را مجبور به تفکر می‌کند! باعث می‌شود همه‌ی مواردی که نام بردیم مورد هجو قرار بگیرند و بدون سانسور و ترس از پس‌زده شدن با کمک طنز به بهترین شکل ممکن در فیلم و سریا‌ل‌ها مورد استفاده قرار بگیرند؛ با جدیت به آن‌ها پرداخته شود و در نتیجه آثار ماندگاری تولید شود. در کمدی سیاه، کمدی و درام در کنار هم قرار می‌گیرند و طوری با جنبه‌های منفی زندگی شوخی می‌شود که غیرمنتظره و شگفت‌آور است. یکی دیگر از کاربردهای اصلی کمدی سیاه انتقاد از مسائل و بیان حقایقی است که پرداخت جدی به آن‌ها خطرناک است!

درنهایت تماشای هر فیلم و سریا‌لی در این ژانر بیشتر وقت‌ها کلاس خودشناسی و آشنایی با جنبه‌های سیاهی در درونمان است که می‌ترسیم با آن روبه‌رو شویم. تماشای هر اپیزود از سریا‌ل‌هایی که در این جستار معرفی می‌کنیم شما را مهمان خنده و گریه‌های زیادی می‌کند اما در تماشا کردن آن‌ها تردید نکنید، چون سفری برایتان شروع می‌شود، از نوع سفر به درون.

1. بعد از زندگی (After Life)

کارگردان: ریکی جرویز

بازیگران: ریکی جرویز، دیان مورگان، مندیپ دیلون، دیوید ارل

نویسنده: ریکی جرویز

تهیه کننده: چارلی هانسون

محصول کشور: بریتانیا

سال ساخت: 2019

سریا‌ل بعد از زندگی یا زندگی پس از مرگ دارای سه فصل شش اپیزودی درباره‌ی زندگی تونی (ریکی جرویز) بعد از فوت همسرش است. تونی به‌شدت عاشق همسرش بوده‌است و زندگی بعد از مرگ او برای او خالی از هرمعنا و مفهمومی شده است و هر لحظه به خودکشی فکر می‌کند اما دائما اتفاقات کوچکی مانع از انجام این خودکشی می‌شوند. همه‌ی ما انسان‌ها هر روز به یک دلیل از خواب بیدار می‌شویم سرکار می‌رویم،غذا میخوریم و مهم‌تر از همه به زندگی کردن ادامه می‌دهیم دلیل زندگی کردن تونی، همسرش بوده‌است و حالا او دیگر نیست و تونی هم هرچقدر تلاش می‌کند، نمی‌تواند دلیل دیگری جایگزین کند!

به پوچی رسیدن تونی و پی بردن به این که تمام جهان پوچ است، در واقع عامل تحرک و پویایی دوباره‌ی او میشود. یکی از بزرگترین ترس‌های هر انسانی، ترس از دست دادن است و تونی این از دست دادن را در بالاترین درجه تجربه کرده‌است و در طول این سریال بر ترس‌هایش غلبه می‌کند. عشق لیسا برای تونی همه چیز بوده‌است و نبودن او باعث می‌شود تونی برای بعدهای دیگر زندگیش بیشتر وقت بگذارد و تمرکز بیشتری روی رشد کاری و شخصیتی خودش داشته باشد.

او به‌دنبال کشف بعدهایی از وجودش می‌رود که تا به‌حال برایش ناشناخته بوده‌است و مسیری را در این سه فصل طی می‌کند که حتی مخاطب از تغییر دیدگاه تونی به زندگی لذت می‌برد! همه‌ی روزهای زندگی آن‌قدر درگیر روزمرگی می‌شویم که یادمان می‌رود چگونه باید از کوچکترین چیزها لذت ببریم و منتظر یک اتفاق بزرگ هستیم. اما تونی تغییر را از دنیای کوچک اطراف خودش شروع می‌کند، سعی می‌کند برای همه‌ی آدم‌هایی که به او نزیک هستند فردی مفید و آگاه باشد و به رشد آن‌ها کمک کند. در نهایت، تونی معنای زندگی را در ازخودگذشتگی و عشق ورزیدن به دیگران پیدا می‌کند ومخاطب را در انتها با سوأل بزرگ معنای زندگی تو چیست؟! مواجه می‌کند.

2. مشاجره (Beef)

کارگردان: لی سونگ جین

بازیگران: الی وانگ، استیون یون، دیوید چوئه، اشلی پارک

نویسنده: لی سونگ جین

تهیه کننده: جس اندرسون، جوآنا کالو

محصول کشور: آمریکا

سال ساخت: 2023

سریا‌ل درباره‌ی زندگی دنی چو وامی لاو است که در پارکینگ با هم تصادف می‌کنند و این حادثه آن‌ها را به دشمن یکدیگر تبدیل کرده و برای انتقام گرفتن از یکدیگر تا حدی پیش می‌روند که زندگی خود و اطرافیانشان را هم به‌خطر می‌اندازند. شخصیت پردازی این مینی سریا‌ل ده قسمتی محصول نتفلیکس هرلحظه مخاطب را غافلگیر می‌کند! در ظاهر شما دوکاراکتری را می‌بینید که هیچ شباهتی به‌یکدیگر ندارند اما هرچقدر جلوتر می‌رویم و عمیق‌تر به بررسی کاراکترها می‌پردازیم وجوه اشتراکی زیادی بین آن‌ها پیدا می‌کنیم.

داستان سریا‌ل جسورانه است وبا یک کمدی سیاه سرشار از احساسات و طنز اجتماعی روبه‌رو هستیم. نقطه قوت سریا‌ل علاوه بر فیلم‌نامه بازی بازیگرانش است که باعث شده آرام آرام وارد لایه‌های زیرین داستان شویم و پیشرفت رابطه بین دنی و امی را ببینیم. داستان سریا‌ل کاملا به‌دور از هر کلیشه‌ای پیش می‌رود، شیطنت‌هایی که این دو شخصیت در سریا‌ل انجام می‌دهند در ابتدا سرگرم کننده و خنده‌دار است اما هرچقدر که جلوتر می‌رود به جاهای تاریک‌تری می‌رسد.

هردو کاراکتر نقاب به چهره دارند و فکر می‌کنند در جای درست زندگی خود نایستاده‌اند و این خشم و عصبانیتی که در درونشان مخفی شده‌است، در مواجهه با یکدیگر آشکار می‌شود. درست است که سریا‌ل با یک لجبازی شروع می‌شود، اما کم کم مسائل مهم‌تری مثل اختلاف طبقاتی، تفاوت نسل‌ها و یا تفاوت‌های فرهنگی به نمایش گذاشته می‌شود. در پلان‌های تنهایی همه‌ی کاراکترهای فیلم، مخاطب بدون ماسک کاراکتر را تماشا می‌کند و به او نزدیک می‌شود و درمی‌یابد که تنهایی برای افراد مختلف تعریف متفاوتی دارد.

دنی هرچقدر تلاش می‌کند به هیچ‌کدام از آرزوهایش نمی‌رسد و این نرسیدن درمقابل رسیدن‌ها و ویترین قشنگ زندگی ایمی قرار می‌گیرد که دقیقا در همان نقطه‌ی احساسی دنی ایستاده‌است؛ یعنی نارضایتی نسبت به هرآنچه پیرامونش است! آینده برای هردو شخصیت در هاله‌ای از ابهام است و همین باعث استرس و جدال آن‌ها با همه چیز شده است!

مهم‌ترین درس سریا‌ل دست گذاشتن روی موضوعی است که مدام درحال فرار کردن از آن‌ها هستیم و آن هم رویارویی با نیمه تاریک وجودمان است! همان چیزهایی که ما را درباره‌ی دیگران اذیت می‌کنند درحقیقت آشکارکننده‌ی کمبودها و خصوصیات شخصیتی منفی خودمان است که دوست نداریم به آن‌ها اقرار کنیم و سرکوبشان می‌کنیم. دنی و ایمی آینه‌ی منعکس‌کننده‌ی سایه‌ی یکدیگر هستند و این مشاجره اعتیادآور را ادامه می‌دهند تا دنیایی سورئال برای خود بسازند و باعث حواس‌پرتی از زندگی شخصی خودشان بشوند، چون از دنیای واقعی‌ای که درونش زندگی می‌کنند نفرت دارند!

3. خواهران بد (Bad Sisters)

کارگردان: شارون هورگان، دیو فینکل

بازیگران: شارون هورگان، ایو هیوسن، سارا گرین، کلیس بنگ

نویسنده: شارون هورگان، دیو فینکل

تهیه کننده: شارون هورگان، دیو فینکل

محصول کشور: ایرلند، بلژیک، بریتانیا

سال ساخت: 2022

مینی سریا‌ل خواهران بد در ده قسمت بر اساس مجموعه کمدی بلژیکی خاندان (2012) ساخته شد و اولین اقتباس هورگان محسوب می‌شود. او با انتقال داستان به کشورش ایرلند و حومه دوبلین توانست سریا‌لی کاملا بکر و بامزه و به‌سبک خودش بسازد. داستان سریا‌ل درباره پنج خواهر است که بعد از مرگ پدر و مادرشان قسم می‌خورند همیشه کنار هم باشند و از یکدیگر مراقبت کنند و اولین تصمیمی که آن‌ها برای عملی کردن این سوگند می‌گیرند، این است که یکی از خواهرانشان را از دست شوهر بدجنس و ضدزنی که دارد نجات دهند!

آن‌ها احساس می‌کنند روح و روان خواهرشان در خطر است و هرلحظه ممکن است برای همیشه خواهرشان را از دست بدهند. خشونت خانگی همیشه به صورت فیزیکی نشان داده شده‌است اما از نکته‌های بارز این فیلم‌نامه نشان دادن خشونت خانگی به‌صورت روحی و روانی است که خیلی ظریف و زیرپوستی توسط ژان پل، این شوهر دیو صفت به تصویر کشیده می‌شود.

ژان پل فردی است که از اعمال خشونت روانی بر روی هیچکس کوتاهی نمی‌کند و فردی سمی برای همه‌ی نزدیکانش است و جالبی قصه این است که خواهرها برای نجات دادن دادن خواهرشان و خلاص شدن از دست ژان پل، به چیزی کمتر از مرگ او رضایت نمی‌دهند! سریا‌ل مثل اکثر آثار کمدی‌ سیاه معروف با یک مراسم تشییع جنازه شروع می‌شود و از همان ابتدا ذهن مخاطب را برای شوخی‌های داخل مراسم ختم آماده می‌کند!

سریا‌ل دائما درحال رفت و آمد بین گذشته و زمان حال است تا برای مخاطب معما ایجاد کند و او را تشنه کشف داستان نگه‌دارد. ترکیب طنز و معما و هیجان در سریال خواهران بد واقعا تماشایی شده‌است و اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی به‌صورت رگباری سمت مخاطب شلیک می‌شود. هم‌دلی خواهرها و حمایتی که از هم می‌کنند در همه‌ی قسمت‌های سریا‌ل دوست‌داشتنی و دل‌گرم کننده‌است. مفاهیمی مثل خانواده، این روزها در دنیای سینما خیلی زیاد مورد حمله قرار گرفته‌است و تماشا کردن یک روایت خانوادگی صمیمانه برای همه جذاب است.

همه‌ی بازی‌های سریا‌ل درخشان است و تک‌تک خواهرها به‌دلیل شخصیت پردازی قوی که داشته‌اند از همان قسمت اول برای مخاطب آشنا به‌نظر می‌رسند. پرداختن به مضامین حساس با زبان طنز به ظرافت و دقت نیاز دارد. خالق سریا‌ل هورگان توضیح می‌دهد

«در زندگی واقعی هم این طور نیست که همه چیز کاملا ناخوشایند باشد. آدم‌ها حتی در تاریک‌ترین لحظه‌ها هم ناگهان تصمیم نمی‌گیرند دیگر بامزه نباشند و این مسیری است که من برای نوشتن در پیش می‌گیرم. کمدی وقتی بین لحظه‌های دراماتیک قرار می‌گیرد، بیشتر طنین انداز می‌شود. احساس می‌کنم هردو با هم پیش می‌روند و همدیگر را کامل می‌کنند.»

در نهایت این اتحاد بین زنان و تلاشی که منجر به نابودی مردی می‌شود که زندگی آن‌ها را نابود کرده‌ برای هر زنی با هر موقعیت رنج دیده‌ای جذاب و تماشایی است.

4. بوجک هورسمن (BoJack Horseman)

کارگردان: رافائل باب وکسبرگ

بازیگران (صداپیشگان): آرون پال، الیسون بری، ویل آرنت

نویسنده: رافائل باب وکسبرگ، مهر ستهی، کیت پاردی

تهیه کننده: رافائل باب وکسبرگ، الکس بولکلی

محصول کشور: آمریکا

سال ساخت: 2014

انیمیشن سریالی بوجک هورسمن دارای شش فصل و در مجموع 77 اپیزو‌د است که آخرین فصل این سریا‌ل در سال 2020 انتشار پیدا کرد. داستان سریا‌ل درباره‌ی اسب انسان نمایی است که ستاره یک مجموعه تلویزیونی (سیت‌کام) کنسل شده در دهه نود میلادی‌ست که دوران افول خود را سپری می‌کند و نویسنده‌ای را استخدام می‌کند که داستان زندگی‌نامه او را منتشر کند تا دوباره شهرت خود را بدست بیاورد.

داستان سریا‌ل در لحظه اول شاید خیلی کلیشه‌ای به‌نظر برسد و حتی فصل اول منقدین را کمی ناامید کرد و برای نتفلیکس شکست بزرگی محسوب شد، اما به‌مرور با شروع فصل دوم شهرت سریا‌ل و بوجک تا حدی پیش رفت که از کنترل خارج شد و همه را شگفت‌زده کرد! قصه در دنیایی جریان دارد که انسان‌ها، حیوانات،پرندگان، حشرات و ماهی‌ها همه درکنار یکدیگر زندگی می‌کنند و دنیا به مرحله‌ای از تکامل رسیده‌است که حتی پای مگس‌ها و مورچه‌ها هم به جامعه‌های شهری و مدرن باز شده‌است اما این تکامل داروینی به این معنا نیست که همه مشکلات روانی بشر حل شده‌است!

آقای بوجک هورسمن زمانی مشهور بوده‌ و طرفداران از سر و کولش بالا می‌رفته‌اند اما درحال حاضر تنها سرگرمی او تماشا کردن قسمت‌های تکراری سریالش برای بار هزارم در ویلای مجللش است! نکته دقیقا همین جاست! بوجک سال‌ها دنبال بدست آوردن دوباره چیزی بوده‌است که از اول هم دوستش نداشته‌است و آن شهرت است. ترس از پذیرش این واقعیت، باعث شده‌است او به الکل و مواد و رابطه‌های متعدد روی آورد و خودش را غرق کند ولی این مسئله آن‌قدر عمیق است که همه‌چیز در زندگی‌اش مدام بدتر می‌شود. همه‌ی این نکته‌ها با کمی دقت به‌صورت خیلی هنرمندانه در تیتراژ سریا‌ل یافت می‌شود و بهترین جایی است که می‌توانیم بدون لو دادن داستان وارد ذهن بوجک شویم.

فلش‌بک های گذشته و کودکی و نوجوانی بوجک تکمیل کننده‌ی روایت هستند که نقش بوجک چقدر برای این کاراکتری که درحال حاضر به آن تبدیل شده‌، کمرنگ بوده‌است. سریا‌ل پراز نکته‌های روانشناختی عمیق است که گاها تماشای هر قسمت درست مثل چند جلسه تراپی رفتن برای مخاطب عمل می‌کند. قلب‌ها سنگین می‌شوند و نفس کشیدن سخت؛ بعضی اوقات هم گره‌ای باز می‌شود و یک نفس راحت می‌توان کشید.

سازندگان سریا‌ل با ظرافت تمام به شخصیت پردازی بقیه کاراکترهای انیمیشن پرداخته‌اند که در طول شش فصل تغییر و رشد همه‌ی کاراکترها مخاطبینش را همراهی می‌کند. در طول همه‌ی اپیزودها شما غافلگیر می‌شوید و از خنده یا ناراحتی به گریه می‌افتید! دراین‌باره شک نکنید! سریا‌ل به طرز افسارگسیخته‌ای غمناک و بامزه است. همچنین، در پرداختن به هیچکدام از ویژگی‌های منفی شخصیت‌ها زیاده‌روی نشده‌است و همین تعادل از نقاط قوت اصلی آن می‌باشد.

بررسی تماتیک مشکلات روانشناختی شخصیت کار دشواری است که «بوجک هورسمن» در این مورد درخشان عمل می‌کند. همه‌ اپیزودها به یک نتیجه‌گیری یا تک‌جمله‌ی خنده‌دار ختم می‌شود تا دوباره به حال و هوای اصلی سریال برگردیم، شوخی‌هایی که دست کمی از تراژدی ندارند! درنهایت «بوجک هورسمن» از همان تیتراژ آغازینش با ظرافت ما را وارد دنیای اسبی می‌کند که به مرور نه تنها شرایطش بهتر نمی‌شود، بلکه بدتر و فاجعه‌بارتر هم می‌شود و تا آخرین قسمت قلب ما را درون مشت خودش زندانی می‌کند و با سکوت و سیاهیِ آخرین پلان قسمتِ آخر ما را در دنیای تراژی‌کمدی خود رها می‌کند.

5. کاملا خوب (Totally Completely Fine)

کارگردان: لوسی گافی، آدریان چیارلا

بازیگران: توماسین مک کنزی، براندون مک‌کللند، روون ویت

نویسنده: ام هولی، گرتل ولا

تهیه کننده: جویی چارلتون

محصول کشور: استرالیا

سال ساخت: 2023

داستان این مینی سریا‌ل شش قسمتی درباره‌ی دختری به‌نام ویوین کانینگهام است که خانه‌ای از پدربزرگش به ارث می‌برد که در لبه‌ی صخره‌ای واقع شده‌است و محلی برای خودکشی افرادی است که به پایان خط رسیده‌اند! قرار دادن آدمی که خودش را همیشه در پایان خط زندگی تصور کرده‌است در چنین موقعیتی، در نگاه اول جذاب بنظر نمی‌رسد، اما شروع کشمکش ویوین برای نجات دادن بقیه یا بی‌تفاوت بودن و خلاص شدن از شر خانه، ورق را برمی‌گرداند!

ترومای کودکی ویوین و احساس گناهی که همیشه همراهش بوده‌، حس بازنده بودن به او داده است و تا توانسته از روی عمد دور همه چیز خط سیاه کشیده‌است! اما برای اولین بار در زندگی با صاحب‌خانه شدن و مواجه شدن با مسئولیت نگهداری از خانه و نجات دادن آدم‌ها احساس مفید بودن می‌کند! درحقیقت پدربزرگ وظیفه نجات جان آدم‌ها را برای ویوین به ارث گذاشته‌است. ویوین تلاش می‌کند آدم‌ها را نجات دهد درصورتی که به حرف‌هایی که می‌زند باور ندارد و خودش بارها در همان موقعیت قرار داشته‌است! این تضاد و ضدقهرمان بودن ویوین نقطه قوتی است که مخاطب را از ابتدای داستان دنبال خودش می‌کشاند!

شوخی‌های استرالیایی در داستان جلب توجه می‌کنند اما سریا‌ل در تمام لحظات با مسئله خودکشی صد در صد جدی برخورد می‌کند. نقش‌آفرینی مک‌کنزی در نقش ویوین از نقاط قوت سریا‌ل است، کاراکتری که با نگاه سردش هر لحظه ممکن است فرو بریزد ولی دست بقیه را می‌گیرد و رها نمی‌کند! نشان دادن کاراکترها با همه‌ی کم و کاستی‌هایشان از نکات بارز کمدی سیاه محسوب می‌شود. این سریا‌ل هم درباره‌ی آدم‌هایی درحال بهبود است که شروع به شکستن و از نو ساختن می‌کنند، شخصیت در شش قسمت دائما در حال تلاش است که به‌مرور همه چیز سرجای خودش قرار بگیرد. فضای سریا‌ل به‌طور کلی عجیب و غریب است اما موضوعات جدی مانند اضطراب و افسردگی را مورد توجه قرار می‌دهد و درنهایت داستانی درباره‌ی امیدواری و ادامه دادن است، حتی اگر وسط جنگ و بدبختی باشید!

شما چه سریال‌های دیگری به این لیست اضافه می‌کنید؟ آیا مایل هستید که یک لیست از فیلم‌های سینمایی در ژانر کمدی سیاه منتشر کنید؟

نظرات و پیشنهادات خود را در قسمت کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: مهتاب محمودی (تحریریه ماجرا)

5 سریال کمدی سیاه که نباید از دست بدهید !

مهتاب محمودی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.