لینکلیتر، فیلم‌ساز خاطره و سرپیچی

ریچارد لینکلیتر (Richard Linklater) کارگردان فیلم‌هایی مثل پیش از طلوع (Before Sunrise)، پیش از غروب (Before Sunset) و پسرانگی (Boyhood) است که تاکنون ۸ بار نامزد دریافت جایزه اسکار شده و جایزه‌ی بهترین فیلم برای فیلم پسرانگی را نیز از آن خود کرده است. جدیدترین فیلم لینکلیتر، هیت‌من (Hitman)، محصول سال ۲۰۲۳ و فیلمی در ژانر اکشن است که توانسته تا کنون نظرات منتقدان را به خود جلب کند.

ویژگی‌های سبکی ریچارد لینکلیتر

لینکلیتر فیلم‌هایی غیرممکن می‌سازد.

لینکلیتر داستان‌هایی که به نظر می‌رسد قابلیت تبدیل‌شدن به فیلم ندارند را به فیلم تبدیل می‌کند. او طی دوازده سال فیلم پسرانگی را ساخته یا مکالمه‌ای طولانی بین یک زن و مرد را به سه‌گانه‌ی پیش از طلوع، پیش از غروب و پیش از نیمه‌شب تبدیل کرده است.

لینکلیتر زندگی روزمره را تبدیل به اثری تماشایی می‌کند.

او در فیلم خواندن کتاب برای یادگیری شخم‌زنی غیرممکن است (It’s Impossible to Learn How to Plow By Reading Books) ، صحنه‌هایی طولانی از نشستن، آشپزی کردن، لباس شستن و کارهای روزمره‌اش را به‌مثابه‌ی یک شعر فیلم‌برداری کرده است. نکته‌ی مهم درباره‌ی این ویژگی از فیلم‌های لینکلیتر این است که هیچ‌یک از این اتفاقات مرتبط با روایت یا جزئی از آن نیستند، بلکه آن‌ها صرفاً لحظاتی از زندگی هستند.

ریچارد لینکلیتر، تصویرگر گذرا بودن زندگی است.

لینکلیتر در فیلم‌هایش نشان می‌دهد که لحظات، آدم‌ها و به‌طورکلی زندگی می‌گذرد و این توجه ویژه‌ی لینکلیتر باعث می‌شود که سه‌گانه‌ی پیش از طلوع، پیش از غروب و پیش از نیمه‌شب را باظرافت بیشتری بسازد.

او از مکالمه‌های طولانی در فیلم‌هایش استفاده می‌کند.

لینکلیتر مکالماتی درباره‌ی آنچه دغدغه‌ی شخصیت‌هاست می‌نویسد. شخصیت‌های او بی‌تفاوت از مسائل عبور نمی‌کنند و از صحبت درباره‌ی دغدغه‌هایشان لذت می‌برند و به این شیوه ارتباط برقرار می‌کنند. برای مثال در پیش از طلوع، جسی (Jesse) به سلین (Celine) از برنامه‌ای تلویزیونی تعریف می‌کند که روزمرگی‌ها را به تصویر می‌کشد و سلین در پاسخ او می‌گوید: همه‌ی اون کارای خسته‌کننده‌ای که همه هرروز انجام می‌دن؟ و جسی می‌گوید: می‌خواستم بگم شعری از زندگی روزمره...

درس‌های فیلم‌سازی از ریچارد لینکلیتر

از قانون نگو، نشان بده پیروی نکنید.

لینکلیتر ثابت کرده است که بسیاری از قواعد مرسوم سینمایی را در فیلم‌سازی‌اش به کار نمی‌گیرد. یکی از این قواعد، نگو نشان بده است که در آثار لینکلیتر کمتر دیده می‌شود. او بیش از آنکه به نشان دادن اتفاقات پایبند باشد به شخصیت‌ها و دیالوگ‌هایشان پایبند است.

مخاطب را به زندگی واقعی بازگردانید.

لینکلیتر طرفدار واقعیت است. ازنظر او فیلم‌های اکشن و پرفروش، برای بازسازی واقعیت تلاش می‌کنند اما درواقع راهی برای فرار از واقعیت و زندگی روزمره هستند. لینکلیتر برای این کار، به جزئیات زندگی و آنچه اتفاقاً به چشم نمی‌آید توجه می‌کند و آن را به تصویر می‌کشد. جزئیاتی که اگرچه بی‌اهمیت به نظر می‌رسند اما در شکل دادن به شخصیت‌ها بسیار کلیدی هستند. به گفته‌ی لینکلیتر او می‌خواهد مخاطب احساس کند که آنچه می‌بیند خود زندگی است و احتمالاً خودش نیز آن را تجربه کرده است.

با توجه به محدودیت‌های سینما مثل بودجه و زمان، برنامه‌ریزی کنید.

همیشه این مسئله وجود دارد که آیا سینما یک فرم هنری است یا صنعتی پول‌ساز و یا هردو. به عقیده‌ی لینکلیتر اگر می‌خواهید فیلم دلخواهتان را بسازید باید جوری برنامه‌ریزی کنید که با بودجه و زمانتان مطابقت پیدا کند. برای مثال برای ساختن فیلم پسرانگی، لینکلیتر به این مشکل برخورد که بودجه و زمان کافی برای ساختن داستانی واقعی رشد و بلوغ یک پسربچه را ندارد بنابراین تصمیم گرفت که طی دوازده سال، هرسال کمی از فیلمش را بسازد. درنتیجه لینکلیتر به‌جای نگاه به سینما به‌عنوان صنعتی پول‌ساز به سینما به‌عنوان یک هنر توجه می‌کند.

به شخصیت‌ها، بیشتر از طرح (پلات) اهمیت بدهید.

با توجه به اینکه ریچارد لینکلیتر یک فیلم‌ساز مستقل به‌حساب می‌آید، در چنین شیوه‌ای از فیلم‌سازی، شخصیت‌های فردیت یافته از اهمیت بسیاری برخوردارند و داستان در مقابل شخصیت اهمیت خود را از دست می‌دهد. این ویژگی منجر به واقع‌گرایی بیشتر در فیلم‌های مستقل می‌شود.

با استفاده از دیالوگ، بین شخصیت‌ها همدلی ایجاد کنید.

دیالوگ در فیلم‌های هالیوودی در وهله‌ی اول برای پیشبرد داستان به کار می‌رود، اما لینکلیتر علاوه بر این، دیالوگ را برای ایجاد همدردی استفاده می‌کند. بسیاری از دیالوگ‌های فیلم‌های ریچارد لینکلیتر، کاربردی تماتیک دارند و به همدردی منجر می‌شوند. شکل‌گیری چنین دیالوگ‌هایی با ناآگاهی یک شخصیت از احساسات و افکار شخصیتی دیگر آغاز می‌شود و دیالوگ، تلاشی است برای فهم دیگری و احساس کردن آنچه او احساس می‌کند، چیزی که الکس نیل (Alex Neill) در مقاله‌اش به نام «همدلی و داستان» به آن همدلی می‌گوید. پس اینجا دیالوگ درخواستی برای همراهی است و از خلال این عدم آگاهی از دیگری، شخصیت متوجه می‌شود که چقدر درباره‌ی خودش نیز ناآگاه است. درنهایت این دیالوگ‌ها کمتر به واقعیت‌های محض زندگی و بیشتر به احساسات و تجربیات انسان‌ها می‌پردازند.

خلاقیت را وارد مراحل تولید فیلم کنید.

لینکلیتر بارها ثابت کرده است که به قواعد هالیوودی پایبند نیست، او با بی‌اهمیت ساختن پلات و توجه به شخصیت، پلان‌ها و دیالوگ‌های طولانی و فیلم‌هایی که ساختنشان چندین سال طول می‌کشد، ساختارشکنی سینمایی‌اش را به تصویر کشیده است. علاوه بر این‌ها او این ابداع و خلاقیت را به نویسندگی نیز آورده است و در دو فیلم آخر «سه‌گانه‌ی قبل از» او از ایثان هاوک (Ethan Hawke) و جولی دلپی (Julie Delpy) برای نوشتن فیلم‌نامه کمک گرفته است، کاری که اصلاً در هالیوود مرسوم نیست. چنین ایده‌ی بدیعی در فرایند ساخت فیلم باعث می‌شود فضایی واقع‌گرایانه‌تر در فیلم شکل بگیرد چراکه بسیاری از تجربیاتی که شخصیت‌ها در فیلم از آن یاد می‌کنند، تجربیات خود بازیگران و لینکلیتر است.

از سپری شدن زمان به نفع واقع‌گرایی استفاده کنید.

لینکلیتر فیلم پسرانگی را در دوازده سال تمام کرد و این موضوع باعث شد که پسربچه‌ی فیلم واقعاً رشد کند و به بلوغ برسد. همچنین بین هر یک از فیلم‌های سه‌گانه‌ی قبل از ۹ سال فاصله است که این موضوع نه تنها باعث می‌شود که شخصیت‌ها واقعی‌تر به نظر برسند بلکه درک و دریافت مخاطب نیز هم‌زمان باشخصیت‌ها نسبت به دنیای اطراف تغییر می‌کند چرا که آن‌ها نیز ۹ سال از عمرشان را سپری کرده‌اند و احتمالاً نگاه متفاوتی به دنیای فیلم خواهند داشت.

از فیلم ساختن به کاتارسیس برسید.

لینکلیتر به فیلم‌سازی برای تراپی معتقد است و به دلیل اینکه اغلب فیلم‌هایش جنبه‌ای شخصی برای او دارند، برای ساختن آن‌ها باید درون خودش را کندوکاو کند که درنهایت منجر به کاتارسیس می‌شود. بنابراین می‌توانید از رهگذر فیلم‌سازی به کشف و تجربه‌ی احساسات نهفته‌ی خود برسید به‌شرط آن‌که فیلم‌هایی عمیقاً شخصی و مرتبط با زندگی خود بسازید.

جزئیات خاطراتتان را به ذهن بسپارید.

ازآنجاکه بسیاری از فیلم‌های لینکلیتر، درباره‌ی خاطرات و تجربیات او هستند، او با دقت نظر جزئیات و نکاتی که در اطرافش در جریان است را به خاطر می‌سپارد تا بتواند آن احساسات و اتفاقات را در مکان و زمانی دیگر بازسازی کند. پس توجه به جزئیات اطراف و به خاطر سپردن آن‌ها می‌تواند منجر به ساخت فیلم‌هایی شود که از ظرافت ویژه‌ای برخوردارند و آنچه شاید از نگاه دیگران دور می‌ماند را به تصویر می‌کشند.

در پایان، ریچارد لینکلیتر، فیلم‌سازی است که از گسترش دادن افق‌های فیلم‌سازی‌اش هراس ندارد و دست به تجربه می‌زند. آنچه از مصاحبه‌های او برمی‌آید این است که او منتظر یک ایده‌ی عالی نمی‌نشیند بلکه ایده‌هایش را به فیلم‌هایی تبدیل می‌کند که برای خود او رضایت‌بخش هستند. برای مثال درباره‌ی پسرانگی او سریعاً به این ایده که می‌تواند هر سال کمی از فیلم را بسازد، دست‌یافت و کارش را آغاز کرد. باور به اقدام کردن برای ساخت فیلم، به‌جای صبر کردن تا زمانی که بهترین ایده‌ی ممکن به ذهن برسد، شاید بزرگ‌ترین و مهم‌ترین درس لینکلیتر برای فیلم‌سازان جوان باشد.

از نظر شما سینمای لینکلیتر چه درس‌های دیگری می‌تواند به فیلمسازان جوان بدهد؟ نظرات خود را در قسمت کامنت‌ها بنویسید.

نویسنده: پرنیان مصطفوی (تحریریه ماجرا)

چگونه مانند ریچارد لینکلیتر فیلم بسازیم؟

پرنیان مصطفوی

دوره های مرتبط

جهت ثبت نام، شماره موبایل و رمز عبور انتخابی خود را وارد نمایید.

کد 5 رقمی ارسال شده به موبایل خود را وارد کنید

جهت ورود نام کاربری و رمز عبور خود را وارد نمایید.